Τα μυστικά του τάφου

Οι Σφίγγες, οι Καρυάτιδες και το ψηφιδωτό είναι, σύμφωνα με τους επιστήμονες, ευρήματα που αποδεικνύουν ότι πρόκειται για ταφικό μνημείο.

Οι γρίφοι και τα μυστήρια γύρω από το ταφικό μνημείο της Αμφίπολης παραμένουν και οι προσπάθειες της ανασκαφικής ομάδας λίγο πριν από το τέλος της ανασκαφής επικεντρώνονται στο τεχνητό όρυγμα που εντοπίσθηκε στον τρίτο θάλαμο, κάτω από το ύψος του δαπέδου, σε μια επιφάνεια περίπου 8,5 τετραγωνικών μέτρων.

Ενα δάπεδο από πώρινους λίθους, που περιγράφεται ως σφραγιστικό δάπεδο και κάτω από το οποίο είναι το όρυγμα που έχει ανοιχτεί πάνω στο σχιστολιθικό πέτρωμα του λόφου Καστά. Το βάθος του υπολογίζεται σε πάνω από 1,5 μέτρο και υπάρχει, όπως και στους υπόλοιπους θαλάμους του ταφικού μνημείου, επίχωση με ιλυώδη άμμο.

Στην αποχωμάτωση που έχει φτάσει σε ένα ύψος 140 εκατοστών κάτω από το δάπεδο έχουν έρθει στο φως μέσα στο όρυγμα μια σειρά από ευρήματα, με τελευταίο το δεύτερο μαρμάρινο θυρόφυλλο διαστάσεων, 2 x 0,90 x 0,15 μ. και βάρους περίπου 1,5 τόνου! Στη συγκεκριμένη επίχωση έχουν βρεθεί επίσης αρχικά το κεφάλι της δεξιάς Σφίγγας, το βόρειο τμήμα του μαρμάρινου κατωφλίου, θραύσματα των φτερών, καθώς και μέρος του λαιμού της αριστερής σφίγγας.

Το σημείο όπου εντοπίστηκαν τα παραπάνω ευρήματα έχει προκαλέσει πολλά ερωτηματικά, με κάποιους αρχαιολόγους, όπως η καθηγήτρια Κλασικής Αρχαιολογίας και διευθύντρια της πανεπιστημιακής ανασκαφής στη Βεργίνα, Χρυσούλα Παλιαδέλη, να κάνουν λόγο για «αποθέτη», στον οποίο σε υστερότερο χρόνο από αυτόν της κατασκευής του μνημείου συγκεντρώθηκαν και θάφτηκαν κομμάτια των γλυπτών που άφησαν πίσω τυμβωρύχοι, σε μια ενέργεια εξαγνισμού που απέβλεπε στην αποκατάσταση της ιερόσυλης πράξης τους.

Το μαρμάρινο θυρόφυλλο που βρέθηκε σε καλή κατάσταση κατά τη διάρκεια των ανασκαφών την περασμένη εβδομάδα στον λόφο Καστά.

Αναπάντητα ερωτήματα
Λίγο πριν από το τέλος της ανασκαφής και ενώ παραμένει πάντα αναπάντητο το μεγάλο ερώτημα για το ποιος ήταν ο «ιδιοκτήτης» αυτού του εντυπωσιακού και πρωτόγνωρου μνημείου, το «Εθνος της Κυριακής» ζήτησε από γνωστές προσωπικότητες του αρχαιολογικού κόσμου να κάνουν μια συνολικότερη αποτίμηση της ανασκαφής της Αμφίπολης.

Οι εικασίες για την ταυτότητα του νεκρού που έχουν διατυπωθεί μέχρι τώρα είναι πολλές, όμως αυτό που επισημαίνεται από τους περισσότερους είναι ότι οπωσδήποτε επρόκειτο για κάποιο σημαίνον πρόσωπο που έζησε και πέθανε στην Αμφίπολη στο τέλος του 4ου π.Χ. αιώνα έως τις αρχές του 3ου π.Χ. αιώνα. Ακόμη ότι όλα τα ευρήματα του ταφικού μνημείου χαρακτηρίζονται από εκλεκτικισμό, που συνάδει με την ταραγμένη εκείνη εποχή και καταδεικνύει την εξουσία, τη δύναμη αλλά και την οικονομική ευρωστία των διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου, κάτι που αποτυπώνεται και καλλιτεχνικά.

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥ
Ομότιμη καθηγήτρια Αρχαιολογίας του ΑΠΘ

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥ
Ομότιμη καθηγήτρια Αρχαιολογίας του ΑΠΘ

Να μην κάνουμε υποθέσεις εργασίας

ΜέχριΣ εδώ που έφτασε η ανασκαφή, είμαστε μπροστά σε ένα πολύ σημαντικό και εντυπωσιακό ταφικό μνημείο. Επιπλέον είναι πολύ γοητευτικά όλα τα ερωτήματα που τίθενται, από το πότε και από ποιους έγινε η σύλησή του μέχρι το ποιος μπορεί να είναι ο ένοικος ή γιατί έγινε αυτό το μνημείο. Είναι καλό να μην κάνουμε υποθέσεις εργασίας, να μην πιέζουμε τα πράγματα, γιατί στην έρευνα δεν υπάρχει πρέπει. Ολα μας τα δείχνουν και τα αποδεικνύουν τα απτά στοιχεία. Χρειάζεται υπομονή και πολλή δουλειά και θέλω να σημειώσω ότι τώρα πλέον χρειάζεται η στήριξη της πολιτείας γιατί το μνημείο είναι πολύ ταλαιπωρημένο, οπότε απαιτείται φροντίδα και οικονομική στήριξη για να αποδοθεί στο κοινό, ύστερα βέβαια από πολύ καιρό.

ΜΙΧΑΛΗΣ ΤΙΒΕΡΙΟΣ
Ομότιμος καθηγήτης Κλασικής Αρχαιολογίας του ΑΠΘ

Από τα μέχρι τώρα δεδομένα έχουμε μια πολύ εντυπωσιακή διακόσμηση που αντικατοπτρίζει πολλούς αιώνες. Ο τρίτος θάλαμος γέμισε προσδοκίες από τις κραυγές θαυμασμού που υπήρξαν. Οι μακεδονικοί τάφοι μάς δείχνουν κάθε φορά και κάτι αλλιώτικο. Είμαστε ευχαριστημένοι από τη γλυπτική και τη διακόσμηση στους προηγούμενους θαλάμους. Ολα τα ευρήματα χαρακτηρίζονται από εκλεκτικισμό, που συνάδει με την ταραγμένη εκείνη εποχή και αποτυπώνει την εξουσία, τη δύναμη, αλλά και την οικονομική ευρωστία των διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου -αυτό αποτυπώνεται και καλλιτεχνικά. Σε αυτό οφείλουμε να σταθούμε μέχρι τώρα και όχι στο γιατί είναι άδειος ο τρίτος θάλαμος. Αυτό θα απαντηθεί από την έρευνα.

Στον τάφο του Φιλίππου στη Βεργίνα, η έκπληξη είναι στην πρόσοψη και όχι στον ταφικό θάλαμο, ο οποίος ήταν πολύ απλός. Βέβαια μας έδωσε τη χρυσή λάρνακα, αλλά ο υπόλοιπος χώρος δεν είχε κάτι ιδιαίτερο. Οπότε δεν μπορούμε να πούμε πως έπρεπε ο τρίτος θάλαμος στο ταφικό μνημείο στον τύμβο Καστά να είχε κάτι πιο εντυπωσιακό, πιο αξιόλογο από ό,τι είχαμε δει.

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΟΥΕΡΕΦ
Αρχαιολόγος, προϊστάμενος Εφορείας Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων

ΜΙΧΑΛΗΣ ΤΙΒΕΡΙΟΣ 
Ομότιμος καθηγήτης Κλασικής Αρχαιολογίας του ΑΠΘ

Στο χώμα του τρίτου θαλάμου οι απαντήσεις

κατ' αρχάς υπάρχουν ορισμένα δεδομένα στον τύμβο Καστά που δεν αμφισβητούνται. Οπως ότι το μνημείο είναι ταφικό και όχι ιερό, ότι χρονολογείται στο τελευταίο τέταρτο του 4ου π.Χ. αιώνα, ότι είναι συλημένο και ότι είναι εντυπωσιακό και πρωτόγνωρο. Η ανασκαφή φτάνει στο τέλος της και θα ξεκινήσει σταδιακά η μελέτη του μνημείου. Αλλά ξεκαθαρίζω για άλλη μια φορά ότι δεν πρόκειται για ιερό στο οποίο προσέρχονταν πιστοί για να αφήσουν αναθήματα. Δεν έχει τη μορφή ιερού, δεν βρέθηκαν αναθήματα, είναι αναμφισβήτητα ένα ταφικό κτίσμα, πρωτόγνωρο, το οποίο επίσης αναμφισβήτητα εντάσσεται στον τύπο του μακεδονικού τάφου. Επιπλέον απόδειξη ότι πρόκειται για ταφικό μνημείο είναι και το γεγονός ότι καλύφθηκε με χώμα και λόφο, ένας λόφος βέβαια υπήρχε εκεί, αλλά προστέθηκε χώμα, και στην κορυφή του μεγάλου λόφου τοποθετήθηκε το λιοντάρι.

ΝΙΚΟΣ ΜΠΕΛΟΓΙΑΝΝΗΣ
Χημικός μηχανικός, τ. Eπικεφαλής του Κέντρου Λίθου του ΥΠΠΟ

Το επόμενο βήμα είναι ο καθαρισμός και η αποκάλυψη στο σύνολό του του τρίτου θαλάμου. Το χώμα του τρίτου θαλάμου μπορεί να αποκαλύψει κάποια ίχνη που θα μας οδηγήσουν στο φύλο του ενοίκου ή των ενοίκων. Μόνο εκεί μπορεί να βρεθεί κάτι αξιοποιήσιμο, μακάρι βέβαια να βρεθεί λάρνακα, αλλά οποιοδήποτε ίχνος που δεν θα είχε αξία για τους τυμβωρύχους και το εγκατέλειψαν πίσω τους θα είναι πολύτιμο για την έρευνα. Εχουν γίνει πολλές εικασίες για την ταυτότητα του νεκρού, οπωσδήποτε πάντως πρόκειται για κάποιο σημαίνον πρόσωπο που έζησε και πέθανε στην Αμφίπολη στο τέλος του 4ου π.Χ. αιώνα έως τις αρχές του 3ου π.Χ. αιώνα.

Η κοινή λογική λέει πως όποιος ήταν θαμμένος εκεί έχει άμεση σχέση με την περιοχή. Δεν ήρθε κάποιος από αλλού. Εγώ έχω πει κατ' επανάληψη ότι το μεγαλοπρεπές μνημείο μπορεί να έχει χτιστεί για τη σύζυγο του Μεγάλου Αλεξάνδρου Ρωξάνη και τον γιο τους Αλέξανδρο Δ', ή για τον ναύαρχο του Μεγάλου Αλεξάνδρου Νέαρχο. Αλλά όλα αυτά είναι υποθέσεις εργασίας, εικασίες, και ως τέτοιες θέλω να εκληφθούν για να μη δημιουργούνται παρεξηγήσεις. Δεν θα απογοητευτώ καθόλου ακόμη κι αν δεν βρεθεί τίποτε άλλο, θα απογοητευτούν όσοι εξέθρεψαν προσδοκίες και έκαναν σενάρια επί σεναρίων χωρίς να γνωρίζουν. Από μόνο του το μνημείο είναι πρωτόγνωρο, αξιόλογο και πολύ σπουδαίο για την επιστήμη της αρχαιολογίας, θα εμπλουτίσει τη γνώση μας και θα δώσει αφορμή για έρευνες πολλών χρόνων από δω και μπρος. Θέλω επίσης να κάνω μια παρατήρηση, η ανασκαφή πρέπει να είναι επιστημονική, όταν βλέπω μπουλντόζες πολύ αμφιβάλλω...

ΠΑΝΟΣ ΒΑΛΑΒΑΝΗΣ
Καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΟΥΕΡΕΦ 
Αρχαιολόγος, προϊστάμενος Εφορείας Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων

Δεν αποκλείω να βρεθούν και άλλοι τάφοι

Με αφορμή αυτή την ανασκαφή εστιάσαμε την προσοχή μας σε μια πολύ ενδιαφέρουσα τοποθεσία, την Αμφίπολη. Μια πόλη που λόγω της θέσης της είχε πρόσβαση στα ορυχεία χρυσού του Παγγαίου και ένα ασφαλές λιμάνι, γι' αυτό και τη διεκδίκησαν πολλοί μέχρι να επικρατήσουν οι Μακεδόνες. Δεν είναι καθόλου τυχαίο στο σημείο που αναγέρθηκε το ταφικό αυτό μνημείο, καθώς είναι ορατό από μεγάλη απόσταση. Οπωσδήποτε είναι ένα εντυπωσιακό και μεγαλοπρεπές ταφικό μνημείο και παραπέμπει σε τύπο μακεδονικού τάφου, με τη ναόσχημη πρόσοψη και τη θέση του δίπλα στον δρόμο.

ΕΛΕΝΗ ΜΑΝΑΚΙΔΟΥ
Αναπληρώτρια καθηγήτρια Αρχαιολογίας στο ΑΠΘ

Τα τρία στοιχεία που το ξεχωρίζουν είναι ασφαλώς οι Σφίγγες, οι Καρυάτιδες, αυτές οι κόρες που μετέχουν σε νεκρικές τελετές με χοές (Ερέχθειο), και το ψηφιδωτό, ένα πρωτόγνωρο εύρημα με εικονιστικό θέμα παρόμοιο με αυτό ιδιωτικών οικιών στην Πέλλα. Αυτά τα τρία μαζί με τη χαρακτηριστική μαρμάρινη θύρα οδηγούν στο μακεδονικό βασίλειο και παρότι μόνο υποθέσεις εργασίας μπορούμε να κάνουμε, εκτιμώ ότι ο νεκρός έχει σχέση με την αριστοκρατία της εποχής.

Πιθανόν να είναι θαμμένος εκεί ο φρούραρχος Αριστόνους, διοικητής της μακεδονικής φρουράς της Αμφίπολης, ή ίσως ο γιος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, Αλέξανδρος Δ'. Επίσης δεν αποκλείω μέσα στον περίβολο να υπάρχουν και άλλοι τάφοι, γιατί ο περίβολος αποδεικνύεται πολύ μικρός για αυτό το μνημείο μόνο. Ακόμη ωστόσο και αν δεν βρεθεί τίποτα για την ταυτότητα του νεκρού, η μελέτη της ανασκαφής θα οδηγήσει σε ισχυρές πιθανότητες. Ενα ερώτημα που πρέπει επιπλέον να απαντηθεί είναι αν η σύληση έγινε μόνο για τον πλουτισμό των τυμβωρύχων, αν δηλαδή πήραν χρυσά, ασημένια, χάλκινα αντικείμενα και μόνο αυτά. Σίγουρα πάντως η σύληση έγινε σε πολλές και διαφορετικές περιόδους, επειδή το μνημείο ήταν ξεχωριστό.

Η αρχαιολογική κοινότητα θα ήταν ευτυχής αν ο καθαρισμός του κονιάματος αποκάλυπτε γράμματα ή κάποια ίχνη που να μαρτυρούν κάτι περισσότερο, ακόμη και ότι αυτό είναι κενοτάφιο ή είχε πολλαπλές ταφές. Οπου και όποτε και αν οδηγήσει η μελέτη, πρόκειται για ένα μοναδικό, εντυπωσιακό και μεγαλοπρεπές ταφικό μνημείο που αναμένουμε όλοι με αγωνία να μάθουμε πότε και από ποιους χρησιμοποιήθηκε.

ΝΙΚΟΣ ΜΠΕΛΟΓΙΑΝΝΗΣ 
Χημικός μηχανικός, τ. Eπικεφαλής του Κέντρου Λίθου του ΥΠΠΟ

Η δικαίωση του δάσκαλου Λαζαρίδη

Η Αμφίπολη ήταν ίσως η πρώτη «αποστολή» που ανέλαβα μόλις προσλήφθηκα το 1977 στην Αρχαιολογική Υπηρεσία. Καταπληκτικός δάσκαλος ο Δημήτρης Λαζαρίδης, ακόμη και για τους μη αρχαιολόγους, αναφερόταν συνεχώς στους τυμβωρύχους της αρχαιότητας και στους σύγχρονους λαθρανασκαφείς και αρχαιοκάπηλους, που είχαν ρημάξει όλη την Ανατολική Μακεδονία. Ισως αυτός ήταν ένας από τους λόγους που τότε είχε ασχοληθεί κυρίως με την οργάνωση της πόλης: ξύλινη γέφυρα, σύστημα αποχέτευσης, οχύρωση.

Τον Ιούνιο του 1978 είχα την ευκαιρία να δω τον χώρο λίγες βδομάδες πριν και αμέσως μετά τον μεγάλο σεισμό της Βόλβης, με επίκεντρο σχεδόν σε ίση απόσταση ανάμεσα σε Θεσσαλονίκη και Αμφίπολη. Τότε εμπέδωσα ότι οι γεωλογικές ανακατατάξεις (ιζηματογένεση, σεισμοί) είχαν παίξει σημαντικότατο ρόλο στην ιστορία της περιοχής. Προ μηνός περίπου είδα στο Ιντερνετ μια γκραβούρα της Αμφίπολης του 1831 που έδειχνε τον λόφο Καστά να υψώνεται στην όχθη της λίμνης (πιο σωστά, βάλτου) Κερκινίτιδας, με τον Στρυμόνα να τη γεμίζει. Ηταν αδύνατον επίσης να δεχτώ το επί τούτου παραγέμισμα του τάφου με άμμο. Μια αναζήτηση στη βιβλιογραφία για τον σεισμό του 597 μ.Χ. στους Φιλίππους, για τον οποίο αναφερόταν ότι άλλαξε την κοίτη του Στρυμόνα, ήταν το κλειδί για την παραδοχή ότι από τότε η λίμνη βρέθηκε επί αιώνες κάτω από το νερό και γέμισε με απλούστατη διαδικασία ιζηματογένεσης.

ΠΑΝΟΣ ΒΑΛΑΒΑΝΗΣ 
Καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών

Η αρχιτεκτονική είναι πρωτοφανής

Υστερα από δυόμισι μήνες ανασκαφής μένει το ίδιο το σπουδαίο μνημείο, το οποίο προεκτείνει τις γνώσεις μας σε σχέση με τη μακεδονική ταφική αρχιτεκτονική. Παρόλο που πρόκειται για έναν ακόμη μακεδονικό τάφο στους εκατό που έχουμε ερευνήσει, αυτός εμφανίζει αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά τα οποία είναι πρωτοφανή...

Η αίσθησή μου είναι ότι η εργασία αυτή καθεαυτήν έγινε κάτω από πολύ πιεστικές συνθήκες που δεν βοήθησαν στην ιδανική διαδικασία έρευνας και μελέτης. Οι άνθρωποι που έφεραν το έργο εις πέρας είναι αξιοθαύμαστοι. Οποιοσδήποτε κι αν ήταν εκεί, με τέτοιες συνθήκες, δεν θα μπορούσε να κάνει καλύτερη δουλειά. Δεν πρέπει να γίνονται έτσι οι ανασκαφές και δεν ήμασταν μαθημένοι να γίνονται με τέτοιον τρόπο οι ανασκαφές...

Από δω και στο εξής θα πρέπει να δούμε κάθε λεπτομέρεια στο μνημείο. Και κυρίως στον τρίτο θάλαμο με πλήρη καθαρισμό του δαπέδου, με έλεγχο του χαλαρού ή κενού τμήματος, έτσι ώστε να υπάρξει βεβαιότητα ότι το μνημείο έχει τελειώσει. Η πιθανότητα να έχουμε κι έναν υπόγειο χώρο ή ίσως μια υπόγεια κρύπτη για τον νεκρό είναι σημαντική. Αλλά επειδή είδαμε ότι βρέθηκε κι εκεί, μέσα στην τομή, ένα θυρόφυλλο, σημαίνει ότι οι τυμβωρύχοι έχουν ερευνήσει και τον πιθανό υπόγειο χώρο... Θα μπορούσε να σκεφτεί κανείς ότι εάν στον υπόγειο χώρο υπήρχαν κάποια ογκώδη μαρμάρινα αντικείμενα, π.χ. μια κλίνη μαρμάρινη, μια σαρκοφάγος, αυτά δεν θα μπορούσαν εύκολα να τα πάρουν. Μόνο αυτό θα μπορούσα να περιμένω, εάν αυτός ο υπόγειος χώρος είναι κατασκευασμένος από τους δημιουργούς του τάφου και δεν είναι αποτέλεσμα απόπειρας των τυμβωρύχων να ελέγξουν εάν υπάρχει κάτι κάτω από το δάπεδο.

ΡΕΝΑ ΠΕΠΠΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ 
Καθηγήτρια του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών

Δεν επιτρέπεται να κάνουμε προβλέψεις

Πρόκειται για ένα πολύ σπουδαίο εύρημα και περιμένουμε όλοι να μάθουμε πώς θα τελειώσει αυτή η ανασκαφή. Πώς θα μελετηθούν τα αντικείμενα που έχει δώσει η ανασκαφή. Τι άλλο θα μπορούσε να πει κανείς σαν να μαντεύει πράγματα εφόσον δεν είναι ο ανασκαφέας; Αυτό με προβληματίζει στο ερώτημα καθώς είμαι κι εγώ ανασκαφέας. Γνωρίζω τη μέθοδο με την οποία γίνονται οι ανασκαφές και εκπλήσσομαι με το ερώτημα. Υπάρχει μια τεχνική της ανασκαφής την οποία έχω διδάξει 13 ολόκληρα χρόνια στους φοιτητές. Αυτή λοιπόν η τεχνική μάς λέει ένα πράγμα: όταν αρχίζεις μια ανασκαφή πρέπει να συγκεντρωθείς σε ένα σύστημα με το οποίο σκάβεις μέχρις ότου την τελειώσεις. Και όταν τελειώσεις την ανασκαφή με όλα τα στρωματογραφικά θέματα τα οποία θα συγκεντρώσεις και θα μελετήσεις, θα πάρεις τα κινητά και τα σταθερά ευρήματα. Υστερα από μελέτη θα φτάσεις στο συμπέρασμα ως αρχαιολόγος.

Από πλευράς επιστημονικής δεν μπορώ να πω κάτι άλλο. Αυτή είναι η επιστημονική τεχνική της ανασκαφής. Δεν μας επιτρέπεται ως επιστήμονες να προβλέπουμε. Είναι έξω από την επιστημονική δεοντολογία. Υπάρχει συγκεκριμένη μέθοδος την οποία δεν είδα πουθενά στα δημοσιεύματα. Είναι όπως αυτός που είναι μπροστά στο μικροσκόπιο της παρατήρησης και δεν περιμένει να δείξει κάτι, αλλά κάνει υποθέσεις. Το κοινό αγωνιά να δει τι γίνεται παραπέρα, αλλά αυτός που κάνει την ανασκαφή και έχει την ευθύνη πρέπει να φερθεί ως επιστήμων, όχι ως ο άνθρωπος που μπορεί να ανακοινώσει διάφορα πράγματα, ελπίδες κ.τ.λ. Ο καθηγητής μου Νικόλαος Κοντολέων, ο οποίος έχει αποβιώσει εδώ και πολλά χρόνια, έλεγε: «Ο,τι βγάλει η σκαπάνη. Προσέχετε ένα πράγμα, μην τυχόν πείτε κάτι για το οποίο θα πρέπει να διαψεύσετε αργότερα. Θα πρέπει να περιμένετε μέχρι το τέλος υπομονετικά». Ετσι κι εγώ δεν θέλω να προβλέψω, γιατί οι προβλέψεις είναι έξω από το επιστημονικό έργο.

ΕΛΕΝΗ ΜΑΝΑΚΙΔΟΥ 
Αναπληρώτρια καθηγήτρια Αρχαιολογίας στο ΑΠΘ

Το ψηφιδωτό μπορεί να μας διαφωτίσει

Oταν καθαρίσει ο τρίτος θάλαμος, οπωσδήποτε θα ξέρουμε πολύ περισσότερα και θα λυθούν κάποιες από τις απορίες που αυτήν τη στιγμή μάς απασχολούν. Ωστόσο ο συνδυασμός τριών στοιχείων είναι πρωτόγνωρος για ταφικό μνημείο. Κατ' αρχάς οι Σφίγγες, ένα καθαρά ταφικό στοιχείο, μας έδειξαν από την αρχή ότι ήταν τάφος, δεύτερον οι Καρυάτιδες και τρίτον το ψηφιδωτό με εικονιστικό θέμα την αρπαγή της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα. Η ταυτόχρονη ύπαρξη αυτών των στοιχείων αναδεικνύει το μνημείο ως σπουδαίο και μοναδικό. Αν δεν βρούμε υπολείμματα οστών ή άλλα στοιχεία που θα μας οδηγούν στην ταυτότητα του νεκρού, αυτό θα είναι πράγματι ένα πρόβλημα που θα ταλανίζει την αρχαιολογική κοινότητα.

Η αρχιτεκτονική μορφή και τα επιμέρους δομικά του στοιχεία οδηγούν στο συμπέρασμα ότι ο τύμβος Καστά έγινε για κάποιο σημαντικό πρόσωπο ή πρόσωπα, καθώς ούτε ο αριθμός είναι γνωστός. Για το ψηφιδωτό, που μπορώ να μιλήσω περισσότερο, επισημαίνω ότι ο ψηφοθέτης ήταν ένα άτομο με ταλέντο και γνώση μιας μεγάλης καλλιτεχνικής παράδοσης. Η αρπαγή της Περσεφόνης δίνει εσχατολογικό περιεχόμενο στο μνημείο, επιβεβαιώνει δηλαδή έτι περαιτέρω ότι πρόκειται για ταφικό μνημείο. Είναι μια εξαιρετική παράσταση με εικονιστικό θέμα, ανάλογη με αυτές που βρέθηκαν σε οικίες της Πέλλας και πιο συγκεκριμένα με αυτό στην «Οικία της Ελένης», που έχει θέμα την αρπαγή της Ελένης από τον Θησέα. Θα ήταν ευχής έργον να μάθουμε τον καλλιτέχνη του εξαιρετικού ψηφιδωτού στον τύμβο Καστά της Αμφίπολης, αυτό ίσως μας δώσει και άλλες, πολύτιμες πληροφορίες για άλλα ζητήματα. Αλλά αυτή είναι και η μαγεία και η γοητεία της ανασκαφής, το ότι πάντα μας εκπλήσσει και μας μαθαίνει κάτι καινούργιο.

Οι μακεδονικοί τάφοι ιδιαίτερα δίνουν πολλά καινούργια στοιχεία και η ανασκαφή τους αποτελεί μια συναρπαστική εμπειρία για τους αρχαιολόγους. Ετσι θεωρώ πολύ τυχερούς τους συναδέλφους που βρίσκονται στην Αμφίπολη και έρχονται καθημερινά αντιμέτωποι με μια καινούργια έκπληξη. Θέλω ωστόσο να κάνω μια παρατήρηση σχετικά με την πορεία της ανασκαφής. Αντιλαμβάνομαι τη σπουδή για να προχωρήσει η αποχωμάτωση, όμως στην προσπάθεια να επιταχυνθεί αυτός ο ρυθμός χρησιμοποιούνται μηχανήματα που ίσως καταστρέφουν το μνημείο και σε αυτό πρέπει να δοθεί λίγο μεγαλύτερη προσοχή.

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΧΡΙΣΤΟΣ ΤΕΛΙΔΗΣ - ΜΑΡΙΑ ΡΙΤΖΑΛΕΟΥ - ΑΝΤΑ ΔΑΛΙΑ

(αναδημοσίευση)

Ελευσίνια Μυστήρια και Φθινοπωρινή Ισημερία

Τα ΕΛΕΥΣΙΝΙΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ αποτελούν αναμφισβήτητα ένα από τους πιο ιερούς και σεβαστούς θεσμούς, ένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματα του Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού.

Σύμφωνα με την Μυθολογία μας, ιδρυτής των Ελευσινίων Μυστηρίων πιστεύεται ότι ήταν ο Εύμολπος ή ο Μουσαίος ο οποίος ήταν γιος του Ορφέα, υπάρχουν όμως και πλήθος άλλων εκδοχών, έτσι ώστε σήμερα να είναι εξαιρετικά δύσκολο να μπορούμε να καταλήξουμε σε ένα ασφαλές συμπέρασμα, ως προς τον λόγο της εμφάνισή τους, τον τρόπο της διεξαγωγής τους αλλά το ακριβές περιεχόμενο των διδασκαλιών και των μυήσεών τους.

Αυτό όμως που γνωρίζουμε σήμερα, με βεβαιότητα, είναι ότι υπήρχαν τα ΜΙΚΡΑ ΕΛΕΥΣΙΝΙΑ, τα οποία αποτελούσαν την βασική προετοιμασία για την διεξαγωγή των ΜΕΓΑΛΩΝ ΕΛΕΥΣΙΝΙΩΝ ΜΥΣΤΗΡΙΩΝ που ήταν βεβαίως και τα σημαντικότερα, τα οποία διαρκούσαν 9 Ημέρες, ξεκινώντας από την δέκατη Πέμπτη ημέρα του μήνα Βοηδρομιώνα.

Ωστόσο επειδή δεν υπάρχει πλήρης αντιστοιχία μεταξύ του αρχαίου ημερολογίου και του σημερινού, δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι για την ακριβή ημερομηνία, της διεξαγωγής τους και για τον λόγο αυτόν, έχουν κατά καιρούς προταθεί πολλές και διάφορες εκδοχές.

Σήμερα θα επιχειρήσουμε μία νέα προσέγγιση του υπολογισμού της ακριβούς ημερομηνίας της διεξαγωγής των Ελευσινίων Μυστηρίων, βάσει κάποιων ιδιαίτερων αστρονομικών χαρακτηριστικών, τα οποία ποτέ μέχρι τώρα δεν έχουν λάβει υπόψη τους οι σύγχρονοι ερευνητές.

Γνωρίζουμε ότι οι αρχαίες μυστηριακές τελετές, ήταν πάντοτε άμεσα συνδεδεμένες με κάποια συγκεκριμένα αστρονομικά φαινόμενα.

Μέσα στον μήνα Σεπτέμβριο λοιπόν, τον μήνα της διεξαγωγής των Ελευσινίων Μυστηρίων, συμβαίνει ένα αστρονομικό γεγονός κορυφαίας σημασίας, το οποίο δεν θα μπορούσε σε καμμία περίπτωση να περάσει απαρατήρητο από το, επίσης κορυφαίο, αυτό θρησκευτικό γεγονός.

Πρόκειται βεβαίως για την ΦΘΙΝΟΠΩΡΙΝΗ ΙΣΗΜΕΡΙΑ η οποία πραγματοποιείται στις 23/9.

Από την στιγμή που γνωρίζουμε ότι τα Ελευσίνια Μυστήρια διαρκούσαν 9 ημέρες, είναι πολύ λογικό να υποθέσει κανείς ότι η Φθινοπωρινή Ισημερία θα έπρεπε να συμπίπτει με την ημέρα της ΛΗΞΗΣ τους!

Στην περίπτωση αυτή είναι φυσικά πολύ εύκολο να υπολογίσουμε την ημέρα της έναρξής τους, η οποία θα έπρεπε να ήταν στις 14/9.

Η άποψη αυτή ενισχύεται ακόμα περισσότερο από το γεγονός ότι στις 14/9 γιορτάζουμε σήμερα την ΥΨΩΣΗ ΤΟΥ ΤΙΜΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ.

Το γεγονός αυτό δεν θα μπορούσε να θεωρηθεί τυχαίο, διότι η σχηματική απεικόνιση των δύο αξόνων ενός Σταυρού, υποκρύπτει ακριβώς την εξισορρόπηση δύο αντίθετων δυνάμεων, της οριζόντιας και της κάθετης, οι οποίες εμφανίζονται πλέον συνδεδεμένες και εναρμονισμένες.

Αυτό σημαίνει ότι το νόημα που υποκρύπτεται στο σύμβολο του Σταυρού, σε μια πιο εσωτερική ερμηνεία, θα μπορούσε να ταυτίζεται απολύτως με το αποτέλεσμα το οποίο συμβολίζει η εσωτερική ερμηνεία των Ισημεριών, η οποία επιφέρει την ΕΞΙΣΟΡΡΟΠΗΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΝΥΧΤΑΣ.

 

Όπως γνωρίζουμε, κατά την διάρκεια ενός ημερολογιακού έτους, υπάρχουν 4 ιδιαιτέρως καθοριστικές ημέρες, που αποτελούν ΤΑ ΠΟΛΙΚΑ ΖΕΥΓΗ ΔΥΟ ΑΞΟΝΩΝ:

Ο πρώτος άξονας του Σταυρού, εμφανίζεται από την θέση της γης επάνω στην τροχιά της, κατά τις ημέρες των δύο Ισημεριών και αντίστοιχα ο δεύτερος άξονας, εμφανίζεται κατά τις ημέρες των δύο Ηλιοστασίων.

Θα μπορούσαμε πολύ εύκολα στο παραπάνω σχήμα, να ΔΙΑΚΡΙΝΟΥΜΕ ΤΟΝ ΑΟΡΑΤΟ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟ ΕΝΟΣ ΜΕΓΑΛΕΙΩΔΟΥΣ ΟΥΡΑΝΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ, που αφορά στην σύνδεση αυτών των τεσσάρων αστρονομικών γεγονότων, τα οποία είναι τα εξής:

Το ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ ΗΛΙΟΣΤΑΣΙΟ στις 22 Δεκεμβρίου που είναι η μικρότερη σε διάρκεια ημέρα του έτους,

Το ΘΕΡΙΝΟ ΗΛΙΟΣΤΑΣΙΟ στις 22 Ιουνίου που είναι η μεγαλύτερη σε διάρκεια ημέρα του έτους,

Η ΕΑΡΙΝΗ ΚΑΙ Η ΦΘΙΝΟΠΩΡΙΝΗ ΙΣΗΜΕΡΙΑ στις 21 Μαρτίου και 23 Σεπτεμβρίου που είναι οι δύο μοναδικές απολύτως χρονικά ΙΣΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΚΑΙ ΝΥΧΤΕΣ κατά την διάρκεια ενός έτους.

Θα μπορούσαμε επομένως να κατανοήσουμε την αξία και την μυστική διδασκαλία των Ελευσινίων Μυστηρίων, μόνο αν καταφέρουμε να ερμηνεύσουμε την εσωτερική ψυχική λειτουργία της «ΗΜΕΡΑΣ» και της «ΝΥΧΤΑΣ» της Ψυχής μας.

Όπως έχουμε αναλύσει πολλές φορές σε προηγούμενα άρθρα μας, κάθε Άνθρωπος λειτουργεί σαν ένα ΔΙΠΟΛΟ, όπου ο ένας πόλος της εκφράζει τον ΝΟΥ μας και άλλος πόλος εκφράζει την ΨΥΧΗ μας.

Βάσει αυτής της λειτουργίας της διπολικής έκφρασης, πραγματοποιείται το σύνολο όλων των Ανθρώπινων ενεργειών.

Είναι γνωστό ότι ο ΝΟΥΣ και η ΨΥΧΗ μας χαρακτηρίζονται από αντίθετες ιδιότητες, όπως ακριβώς η ΛΟΓΙΚΗ και το ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ που απορρέουν από αυτά τα δύο βασικά ζωτικά μας όργανα.

Έτσι λοιπόν, όταν παίρνουμε μία απόφαση χρησιμοποιώντας τον Νου ή την λογική μας, σαν αποτέλεσμα αυτής της ενέργειάς μας, «διαμαρτύρεται» το συναίσθημα ή η Καρδιά μας.

Το γεγονός αυτό μάς οδηγεί σε μία κατάσταση ΣΥΝΕΧΟΥΣ ΑΝΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ, η οποία μας οδηγεί τελικά δεν μας επιτρέπει να βιώσουμε την ευτυχία, αφού λόγω αυτής της εσωτερικής μας σύγκρουσης, είναι προφανές ότι ποτέ δεν μένουμε ικανοποιημένοι από το τελικό αποτέλεσμα των πράξεων μας.

Για να συνδεθούμε με τα Ελευσίνια Μυστήρια, θα μπορούσαμε να συγκρίνουμε αυτήν την διαρκή ανισορροπία της Ανθρώπινης συμπεριφοράς που αφορά στην εσωτερική λειτουργία ενός Ανθρώπου, με την διαρκή ανισορροπία της διάρκειας της ημέρας και την νύχτας, δηλαδή τον τρόπο λειτουργίας του Ημερονυκτίου στον πλανήτη Γη.

Όπως γνωρίζουμε, κατά την διάρκεια ενός έτους, κάθε εικοσιτετράωρο που περνάει, διακρίνεται από διαφορετική διάρκεια ημέρας και νύχτας, που διαρκώς διαφοροποιούνται, ΕΚΤΟΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΜΕΡΕΣ ΤΩΝ ΔΥΟ ΙΣΗΜΕΡΙΩΝ.

Συνδέοντας λοιπόν το Ανθρώπινο Σώμα μας, με το Σώμα του πλανήτη μας, θα μπορούσαμε να πούμε ότι:

Ο Πόλος της Ψυχής μας αντιστοιχεί στην Νύχτα και ο Πόλος του Νου μας, αντιστοιχεί στην Ημέρα.

Νύχτα= Ψυχή

Ημέρα= Νους

Σίγουρα δεν γνωρίζουμε τι ακριβώς συνέβαινε κατά την διάρκεια της Ελευσίνιας Μύησης. Θα μπορούσαμε όμως να συμπεράνουμε ότι το τελικό αποτέλεσμα της τελευταίας ημέρας της Μύησης, το οποίο συμπίπτει με την ημέρα της Φθινοπωρινής ΙΣΗΜΕΡΙΑΣ, αφορά στην απόκτηση μιας μοναδικής δυνατότητας:

Να φέρουμε σε ΙΣΟ ΜΕΡΟΣ αυτές τις δύο άνισες και ανισομερείς λειτουργίες των δύο πόλων μας, έτσι ώστε να καταφέρουμε εισέλθουμε σε ένα νέο εξελικτικό επίπεδο, κατά το οποίο θα μπορούμε πλέον να λειτουργούμε συνδυάζοντας απολύτως τις αποφάσεις της λογικής και του συναισθήματός μας, όπως ακριβώς συμβαίνει την ημέρα της ΙΣΗ-ΜΕΡΙΑΣ, έτσι ώστε να βιώσουμε τελικά την πραγματική ευτυχία, που σήμερα λείπει από την ζωή μας!

Βεβαίως ο τελικός στόχος των Μυστηρίων, δεν αφορά απλώς σε αυτήν την κατανόηση της λειτουργίας αυτής της διπολικής μας κατάστασης, αλλά στην ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ της ΙΣΗΣ ΜΕΡΑΣ και ΝΥΧΤΑΣ, δηλαδή του απόλυτου ελέγχου των αντιδράσεών μας, σε ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΗΜΕΡΕΣ ΤΟΥ ΕΤΟΥΣ!

(αναδημοσίευση)

Μικροσκόπια στην αρχαία Ελλάδα;

http://www.fullissue.com/history-of-microscopes.html

Το μικροσκόπιο σαν συσκευή έχει ανακαλυφθεί και είναι δεδομένο και ευρύτατα γνωστό αυτό που όμως δεν έχει ακόμα ανακαλυφθεί ή έστω δεν είναι ακόμα ευρύτερα γνωστό, είναι η ιστορία του…

Μικροσκόπιο: Αν ανοίξουμε μια Ελληνική ή ξένη εγκυκλοπαίδεια, ίσως δούμε να αναφέρει την δημιουργία και χρήση μικροσκοπίου από τον 17ο αιώνα μ.Χ, το παρόν άρθρο τεκμηριώνει την άποψη ότι η δημιουργία του μικροσκοπίου χρονολογείται 20 τουλάχιστον αιώνες πριν.!!! Δηλαδή τον 4ο και 5ο αιώνα π.Χ. Αυτό από μόνο του μας κινεί το ενδιαφέρον για την άγνωστη πληθώρα των ανακαλύψεων στην αρχαιότητα.

Το γεγονός ότι χάθηκε στην πορεία του χρόνου η τεχνολογία που χρησιμοποιούσαν στην αρχαία Ελλάδα μας το επιβεβαιώνει η κακότεχνη νομισματοκοπία του μεσαίωνα. Εδώ βλέπετε δείγματα νομισματοκοπίας περιόδου Βενετοκρατίας και Φραγκοκρατίας.

ΤΑ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΑ ΣΤΗΝ.. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ

Τεκμηριώνοντας την άποψη μου, ότι το μικροσκόπιο (ασφαλώς όχι με την μορφή που το γνωρίζουμε σήμερα) είχε ήδη ανακαλυφθεί και υπάρχουν σαφείς ενδείξεις για την χρήση του ήδη από τον 5ο & 4ο αιώνα π.Χ., λαμβάνω υπ’ όψιν μου την νομισματοκοπία της εποχής, παράλληλα με τις μαρτυρίες από αρχαία κείμενα, για τις τότε επιστημονικές γνώσης και προϊόντα που παράχθηκαν (νομίσματα, κοσμήματα κ.α.) και σώζονται έως σήμερα, όπου χωρίς την χρήση υπερμεγέθυνσης θα ήταν αδύνατο να υλοποιηθούν. Το γεγονός ότι χάθηκε στην πορεία του χρόνου η τεχνολογία που χρησιμοποιούσαν στην αρχαία Ελλάδα μας το επιβεβαιώνει η κακότεχνη νομισματοκοπία του μεσαίωνα.

Οι αρχαιολόγοι για το θέμα αυτό σιωπούν ή δίνουν μη ικανοποιητικές απαντήσεις. (π.χ. είχαν πολλούς δούλους και κοπίαζαν σκληρά, ήταν καλλιτέχνες, είχαν διαφορετική όραση και έβλεπαν την λεπτομέρεια με γυμνό μάτι κτλ). Είναι λίγες από τις απαντήσεις στην έρευνα μου αυτή, από τους ειδικούς στους οποίους απεύθυνα το εύλογο ερώτημα.

Παραθέτω μεγεθύνσεις αρχαίων νομισμάτων (που μου παραχώρησε για την βοήθεια της έρευνας μου η νομισματική συλλογή της Alpha bank) και αποσπάσματα από μετάφραση αρχαίου κειμένου. Τα οποία μας δείχνουν την γνώση πάνω σε τεχνολογίες που εικάζετε ότι εμφανίσθηκαν πολύ αργότερα όπως το μικροσκόπιο, που ενώ νομίζουμε ότι ανακαλύφθηκε πολλούς αιώνες μετά, αποδεικνύεται εκ των πραγμάτων, ότι το μικροσκόπιο το είχαν ήδη ανακαλύψει και εφαρμόσει στις τέχνες και τις επιστήμες από τον 5ο αιώνα π.Χ.

Στην φωτογραφία εικονίζετε το νόμισμα που κόπηκε στο διάστημα 405 – 380 π.Χ. στις Συρακούσες της Σικελίας από τον χαράκτη Κίμωνα.
Αφού πρώτα δεχθείτε ότι το νόμισμα δεν χαράχθηκε ως έργο τέχνης αλλά ως νόμισμα που κυκλοφόρισε και ταλαιπωρήθηκε για πολλά χρόνια, με φυσικό αποτέλεσμα την αλλοίωση του, προσέξτε τις λεπτομέρειες στους κόμπους που έχει το δύχτι που κρατά τα μαλλιά.

Προσέξτε την χάραξη υπό γωνία στην κόρη του ματιού.
Ακόμα είναι σημαντικό να προσέξουμε τις ρίζες των μαλλιών στο κάτω μέρος της κεφαλής και στο επάνω μέρος την ομοιομορφία με την οποία χαράσσει την μια τρίχα από την άλλη, ενώ παράλληλα υπάρχουν παντού καμπύλες συσχετισμένες μεταξύ τους, πράγμα που δυσκολεύει την χάραξη.

Για να χαραχτούν οι λεπτομέρειες αυτές (και άλλες πολλές) και μάλιστα χωρίς τα σκληρομέταλα με λεπτή μύτη, χαρακτικά εργαλεία που έχουμε σήμερα, δεν αρκεί η τέχνη του χαράκτη, χρειάζεται μεγέθυνση πολλαπλάσια ακόμα και του μεγενθυτικού φακού, μια και το πραγματικό ασημένιο νόμισμα έχει διάμετρο περίπου 4 εκατοστά. «Την δε υπόθεση του σχηματισμού των ειδώλων στα κάτοπτρα και σε όλα εκείνα που καθρεπτίζουν και είναι λεία δεν είναι δύσκολο να την ενοήσωμε»

«το δε περι την των κατόπτρων ειδωλοποιίαν και πάντα οσα ενφανή και λεία, κατιδειν ουδέν έτι χαλεπόν.» Αυτό σημαίνει ότι ήδη έχουν επίγνωση του να μεταφέρουν την εικόνα με κάτοπτρα, από εκεί και πέρα με ελαφρά κοίλο κάτοπτρο έχουμε την μεγέθυνση η σμίκρυνση της εικόνας αντίστοιχα και αυτό είναι και η βάση του μικροσκοπίου. Το ότι χρησιμοποίησαν την τεχνική αυτή, μας το μαρτυράνε τα κάτωθι στοιχεία:

1ο) Τα καλλιτεχνικά αρχαία νομίσματα που εμφανίσθηκαν σε διάφορες περιοχές ήδη από τον 5ο αιώνα τα οποία με την μεγέθυνση τους ανακαλύπτουμε τέτοιες λεπτομέρειες που είναι αδύνατο να δούμε ακόμα και με απλό μεγεθυντικό φακό. 2ο) Μέσα στην πολιτεία του Πλάτωνα και συγκεκριμένα στο έργο ΤΙΜΑΙΟΣ–ΚΡΙΤΙΑΣ, που περιγράφεται και η πολυσυζητημένη ιστορία τηςχαμένης Ατλαντίδος, βλέπουμε το κάτωθι κείμενο:

«Αυτό συνεχίζεται μέχρις ότου και από τις δυο μεριές η επιθυμία και ο έρωτας, του ανδρός και της γυναικός, συνενωθούν. Και τότε σαν να συγκομίζουν καρπόν από τα δένδρα, σπέρνουν στη μήτρα όπως σε καλλιεργημένο και εύφορο χωράφι αόρατα λόγο της μικρότητος των και αδιάπλαστα ζωντανά όντα (σπερματοζωάρια) και αφού τα διαχωρίσουν πάλιν, θα τα εκθρέψουν και θα τα μεγαλώσουν εκεί μέσα και ύστερα θα τα οδηγήσουν στο φώς και θα ολοκληρώσουν έτσι την δημιουργίαν των ζώντων.

μέχριπερ αν εκατέρων η επιθυμία και ο έρως συναγάγοντες, οίον από δένδρων καρπόν καταδρέψαντες, ως είς άρουραν την μήτραν αόρατα υπό σμικρότητος και αδιάπλαστα ζώα (σπερματοζωάρια) κατασπείραντες και πάλιν διακρίναντες μεγάλα εντός εκθρέψωνται και μετά τούτο είς φώς αγαγόντες ζώων αποτελέσωσι γένεσιν

Στο εικονιζόμενο νόμισμα έχουμε μια αποτύπωση της κεφαλής του Δία.
Κόπηκε από τον Φίλιππο τον 2ο της Μακεδονίας την περίοδο 349 – 246 π.Χ. από άγνωστο χαράκτη.
Εδώ είναι πολύ σημαντικό να προσέξουμε την σοβαρότητα στην έκφραση του προσώπου που ταιριάζει απόλυτα με το θέμα της αναπαράστασης του θεού.

Η επιμέρους λεπτομέρεια στα μαλλιά και το πρόσωπο είναι επίσης αξιοπρόσεκτες αλλά αυτό που πρέπει να λάβουμε υπ’ όψιν μας είναι ότι είναι ίσως εύκολο να χαράξεις κάτι από αυτά, αλλά να φτιάξεις ένα αρμονικό σύνολο σε ένα νόμισμα 2 περίπου εκατοστών και να του δώσεις την έκφραση που θέλεις και ταιριάζει στην αναπαράσταση ενός θεού, είναι κάτι πολύ δύσκολο και αν δεν το χάραζε ο χαράκτης βλέποντας σε διάσταση περίπου αυτήν που βλέπουμε τώρα, θα υπήρχαν σημαντικές ατέλειες τις οποίες δεν θα έβλεπε με γυμνό μάτι και θα τις βλέπαμε στην μεγέθυνση αυτή η οποία είναι περίπου 1000% από το φυσικό του μέγεθος.

Ένας ακόμα λόγος ο οποίος μας βεβαιώνει ότι ο χαράκτης εργάζονταν βλέποντας σε μεγέθυνση το αντικείμενο, είναι γιατί ακόμα και σήμερα που ο χαράκτης διαθέτει λέιζερ, παντογράφο, ατσάλινα εργαλεία με λεπτή μύτη, κ.τ.λ. χαράζει τις μήτρες του σ’ αυτήν περίπου την διάσταση που βλέπουμε στο μεγενθυμένο εικονιζόμενο νόμισμα.

Οι αρχαιολόγοι αφού δεν έχουν ενδείξεις από συσκευές, σαφείς περιγραφές από αναφορές ή αποτυπώσεις πάνω σε εικόνες της εποχής, είναι λογικό να σιωπούν αφού δεν έχουν όπως είναι λογικό τις γνώσεις ενός φυσικού, ενός βιολόγου, ενώ χαράκτη νομισμάτων, για να γνωρίζουν τις δυσκολίες στην επεξεργασία 1:1 της μήτρας των αριστουργηματικών -όπως φαίνεται και σε πολλαπλάσια μεγέθυνση- των τότε νομισμάτων, με αποτέλεσμα να θεωρούν ότι απλά με την τέχνη και την συμβολή των πολλών δούλων είναι εύκολο να χαραχθούν μήτρες όπως αυτές που έφτιαξαν τα καλλιτεχνικά νομίσματα που εμφανίζονται ήδη από τον 5ο αιών π.Χ.

Ολοκληρώνοντας αξίζει να παρατηρήσουμε επιτελικά ότι ακόμα και η ίδια η λέξη με την οποία στην αγγλική περιγράφεται το μικροσκόπιο, Microscope [μικροσκοπι], προέρχεται από την Ελληνική λέξη μικροσκόπιο, σύμφωνα και με τα διεθνή λεξικά. 

Παύλος Κριαράς
Ερευνητής – δημοσιογράφος
Μέλος Ε.Ν.Ε. (Ελληνική Νομισματική Εταιρεία)
eleftheri-epistimi.blogspot.gr

(αναδημοσίευση)

Πώς πέθαναν οι σοφοί της Αρχαιότητας;

ΑΙΣΧΥΛΟΣ: Ο θρύλος ισχυρίζεται ότι ένας αετός πέρασε τη φαλάκρα
του ποιητή για βράχο, και άφησε να πέσει πάνω στη φαλάκρα του μια χελώνα (έτσι σκοτώνει τις χελώνες ο αετός και μετά τις τρώει). Ο θρύλος προσθέτει ότι κάποιος χρησμός του είχε προειπεί: "Ουράνιον σε βέλος κατακτενεί". Αυτήν την εκδοχή πολλοί δεν την παραδέχονται.

ΑΙΣΩΠΟΣ: Τον Αίσωπο τον έστειλε ο βασιλιάς Κροίσος για να πάρει κάποιον χρησμό από το Μαντείο των Δελφών. Συκοφαντήθηκε όμως από τους παρευρισκόμενους στο μαντείο, ότι έκλεψε την ασημένια φιάλη του Θεού Απόλλωνα. Έτσι καταδικάστηκε να γκρεμιστεί από τους κατοίκους από την κορυφή του Παρνασσού Υάμπεια, πράγμα που έγινε.

ΑΝΑΚΡΕΩΝ: Κι εδώ ο θρύλος δίνει και παίρνει. Λέγεται, λοιπόν ότι ο Ανακρέων σκοτώθηκε από τον Ίππαρχο στην Αθήνα. Εμείς γνωρίζουμε ότι τον Ίππαρχο τον είχε σκοτώσει πριν από αυτή τη διάδοση ο Αρμόδιος. Άλλος θρύλος για το θάνατο του Ανακρέοντα λέει πως πνίγηκε από μια ρώγα σταφυλιού, αν αυτό δεν είναι σύγχυση με το θάνατο του Σοφοκλή.

ΑΝΑΧΑΡΣΙΣ: Ο προληπτικός αδερφός του βασιλιά της Σκυθίας Σαύλιος, επειδή νόμιζε ότι θέλει ο αδερφός του να μεταφέρει τη λατρεία των Ελευσινίων της Αθήνας στη Σκυθία, τον σκότωσε με τόξο, κατηγορώντας τον για ασέβεια.

ΑΡΧΙΜΗΔΗΣ: Φονεύθηκε κατά την άλωση των Συρακουσών από αγροίκο και βάρβαρο στρατιώτη, τον οποίο θέλησε να διώξει από το εργαστήριο του για να μην του διακόψει τις σκέψεις του, λέγοντας το γνωστότατο από τότε: "Μη μου τους κύκλους τάραττε".

ΒΙΑΣ: Βρήκε θάνατο στις επάλξεις του καθήκοντος, αφού μίλησε για πολλή ώρα , αν και υπέργηρος, υπερασπίζοντας κάποιον ενώπιον του δικαστηρίου, έγειρε, μετά το τέλος του λόγου του, το κεφάλι του στην αγκαλιά του εγγονού του και πέθανε.

ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ: Καταδικάστηκε με απαίτηση του Αντίπατρου σε θάνατο και κατέφυγε στο ναό του Ποσειδώνα στην Καλαυρία, ήπιε δηλητήριο και πέθανε.

ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ: Πέθανε ξαφνικά στην Αρεθούσα, πολύ κοντά στην Αμφίπολη, κατασπαραγμένος από άγριους σκύλους του βασιλιά Αρχέλαου του οποίου ήταν φιλοξενούμενος.

ΖΗΝΩΝ: Υποβλήθηκε σε μαρτυρικό θάνατο από άγριο κοπάνισμα μέσα σε μεγάλο γουδί, ύστερα από διαταγή του τυράννου Ελέας Νέαρχου!

ΗΣΙΟΔΟΣ: Πήγε στη Λοκρίδα και έμεινε στο σπίτι κάποιου Μιλήσιου. Εκεί φονεύθηκε από τους γιους του Μιλήσιου, οι οποίοι νόμιζαν ότι ατίμασε την αδερφή τους και το σώμα του το έριξαν στη θάλασσα.

ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ: Δολοφονήθηκε, διότι στρατηγεύοντας στην εκστρατεία της Αμφίπολης δεν μπόρεσε να σώσει την πόλη από τους Σπαρτιάτες και το στρατηγό τους Βρασίδα.

ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ: Αυτοκτόνησε με θάνατο από ασιτία, μετά την ήττα των Αθηναίων στη Χαιρώνα.

ΠΕΡΙΑΝΔΡΟΣ: (Κορίνθιος) Παρανοϊκή μορφή φιλοσόφου, θέλοντας να εξαφανίσει, σε μεγάλη ηλικία, κάθε ίχνος του, διέταξε δυο έμπιστους σωματοφύλακες να παραφυλάξουν τη νύχτα ένα ορισμένο σημείο και να σκοτώσουν τον πρώτο διαβάτη που θα περνούσε από εκεί και αμέσως να τον θάψουν. Την ίδια εντολή είχε δώσει σε άλλους τέσσερις, να σκοτώσουν σε μικρή απόσταση τους δύο πρώτους, και σε άλλους οκτώ να σκοτώσουν σε μεγαλύτερη απόσταση τους τέσσερις προηγούμενους! Η διαταγή εξετελέσθη και έτσι έμεινε άγνωστος ο τάφος του Περίανδρου, διότι ο διαβάτης που πέρασε από εκεί μεταμφιεσμένο σε χωρικό ήταν ο ίδιος ο Περίανδρος!

ΠΟΛΥΒΙΟΣ: Πέφτοντας από το άλογο του με πολλά τραύματα άφησε την τελευταία του πνοή.

ΠΥΘΑΓΟΡΑΣ: Κάηκε μέσα στο σπίτι του από τη φωτιά που έβαλε ο Κύλων με μια ομάδα επαναστατών.

ΣΑΠΦΩ: Γκρεμίστηκε από ένα βράχο στο ακρωτήριο Λευκάτα (στη Λευκάδα), ύστερα από ερωτική απογοήτευση που δοκίμασε τον ωραίο αλλά ακατάδεχτο ναυτικό Φάωνα.

ΣΟΦΟΚΛΗΣ: Πνίγηκε καταπίνοντας μια ρώγα σταφυλιού.

ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Καταδικάστηκε από το Αθηναϊκό δικαστήριο σε θάνατο με κώνειο. (Μετά την απόφαση που τον καταδίκαζε να πιει το κώνειο, οι φίλοι του είπαν στον Σωκράτη:

-"Οι Αθηναίοι σε καταδίκασαν σε θάνατο"!

Κι ο Σωκράτης απάντησε:

-"Κι αυτούς τους καταδίκασε η φύση".

Με 281 ψήφους εναντίον 275, δηλαδή με πλειοψηφία 6 μονάχα ψήφων, ο Σωκράτης κηρύχτηκε ένοχος. Οι δικαστές τον ρώτησαν ποια ποινή προτιμούσε να του επιβληθεί και εκείνος ζήτησε με κάποια ειρωνεία, μια τιμητική αμοιβή. Τους απάντησε: "Να σιτίζομαι στο Πρυτανείο".)

ΧΙΛΩΝ: Πέθανε σε πολύ μεγάλη ηλικία στην Πίσα από υπερβολική χαρά, που του δημιουργήθηκε όταν αγκάλιασε το γιο του, που επέστρεψε από την Ολυμπία νικητής στο αγώνισμα της πυγμαχίας.

πηγή

ΕΠΟ 22 - Ευρωπαϊκή Φιλοσοφία: Επισκόπηση

ΓΡΗΓΟΡΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΕΠΟ 22

ΑΚΙΝΑΤΗΣ

• Φιλοσοφία-Θεολογία
• Υλομορφική θεωρία
• Αρχή εξατομίκευσης (ύλη)
• Ουσία (ύλη+μορφή - δυνάμει) και ύπαρξη (ενεργεία)
• Αποδείξεις Θεού (5)
• Ελεύθερη βούληση (επιλογή μέσων και όχι σκοπών, κρίση)
• Ανθρωπολογία Αικινάτη (εσωτερική ζωή ως αλληλεπίδραση δυνάμεων)
• Κατηγοριοποίηση από ενεργητικό και παθητικό νου
• Αναφορικότητα/προθετικότητα (νου προς πράγματα)
• Ηθική θεωρία (έννοια ευδαιμονίας εν ζωή, μετά θάνατον)
• Φυσιοκρατία (φυσικός νόμος προϋπόθεση ηθικού)
• Πολιτική θεωρία (παράδοση Δύο Σπαθιών-φυσιοκρατία)
• Σχέση πολιτικής-δικαστικής εξουσίας (είδη νόμου)

ΟΚΚΑΜ

• Σκεπτικισμός/νομιναλισμός – παντοδυναμία Θεού
• Έννοια ταυτοσημίας (3 είδη)
• Λογική των όρων (λέξη, νόημα, καθόλου)
• Αποδεικτική γνώση (άμεση εμπειρία + ενορατική γνώση)
• Αρχή οικονομίας
• Ηθική θεωρία (ανθρώπινου προσώπου, ελεύθερη βούληση=καθήκον)
• Πολιτική θεωρία (δικαίωμα κατοχής)

ΝΤΕΚΑΡΤ

• Cogito (μέθοδος)
• Βεβαιότητα γνώσης (ενόραση+απαγωγή)
• Ριζική αμφιβολία (μέσο βεβαιότητας)
• Μηχανιστικό σύμπαν (εκτός ψυχής/νου)
• Θεός=λογική αναγκαιότητα (απόσυρση-εγγύηση)
• Δυαρχία: ύλη (μηχανισμός)-πνεύμα (ελευθερία)
• Έμφυτες ιδέες (οντολογική απόδειξη Θεού)

ΛΟΚ

• Εμπειρικός ιδεαλισμός
• Tabula rasa
• Πρωτεύουσες-δευτερεύουσες ποιότητες
• Ζήτημα υπόστασης (ονομαστική-πραγματική ουσία)
• Σχηματισμός αφηρημένων εννοιών (3)
• Εμπειρία= απλές ιδέες + αναστοχασμός
• Κατηγοριοποίηση σύνθετων ιδεών (τρόπος, σχέση, υπόσταση)
• Κατηγορίες γνώσης, προτάσεις για κόσμο (ανάλογα με βεβαιότητα/αντικείμενο) – ενορατική/αποδεικτική
• Γνώση= σχέση ιδεών (κύρος=αντιστοίχιση με ποιότητες πραγμάτων)

ΜΠΑΡΚΛΕΫ

• Ιδεαλιστική ερμηνεία Λοκ (θέμα υπόστασης κ πρωτευουσών ποιοτήτων)
• Είναι=αντιλαμβάνεσθαι (υποστασιοποίηση πνεύματος)
• Εμπειρίες = ιδέες
• Κανονικότητες=βούληση Θεού (αιτία ιδεών=Θεός)
• Πραγματικότητα= φαντασία, σκέψη, συναισθήματα, αισθήσεις
• Καρτεσιανός υποκειμενισμός+λοκιανός εμπειρισμός
• Συνεισφορά στη φιλοσοφία της γλώσσας (προτάσεις=περιεχόμενο εμπειρίας)

ΧΙΟΥΜ

• Γνωσιολογία=περιγραφική ψυχολογία
• Εντυπώσεις - απλές ιδέες – σύνθετες ιδέες
• Σχέσεις εντυπώσεων: α. ομοιότητα, β. εγγύτητα σε χώρο, γ. αιτιακή αλληλουχία
• Θεωρία συνειρμών
• Συσχέτιση ιδεών= συνήθεια
• Από το μερικό στο γενικό (γενίκευση από παρατήρηση στο παρελθόν=όχι βεβαιότητα για το μέλλον – προσδοκία)
• Γενικές ιδέες=ειδικές ιδέες που ενοποιούνται με μια λέξη
• Ψυχολογική ερμηνεία αιτιότητας:  α. επαφή σε χώρο/χρόνο, β. αναγκαία σχέση (κρίσιμη-συνήθεια)
• Συνθετικές (εμπειρικά επαληθεύσιμες, όχι αναγκαίες)-αναλυτικές πληροφορίες (ταυτολογίες, χωρίς πληροφοριακό περιεχόμενο)

ΥΛΙΣΤΕΣ

• Φυσιοκρατικός υλισμός=ντετερμινισμός
• ΧΑΡΤΛΕΫ: συνειρμική ψυχολογία (απλοποίηση Λοκ)
• ΚΟΝΤΙΓΙΑΚ: αισθησιοκρατική απόληξη Λοκ (ανησυχία=ορμέμφυτο)
• ΛΑΜΕΡΤΙ: επέκταση μηχανιστικής θεωρίας στον άνθρωπο (όπως ζώα)

ΚΑΝΤ

• Σύνθεση εμπειρισμού Χιουμ+ρασιοναλισμού Λάιμπνιτς
• Υπερβατολογικός ιδεαλισμός (είδος εμπειρικού ρεαλισμού, πρωταρχικές οι γνωστικές δυνάμεις κι όχι η φύση, αντικείμενο κριτικής= γνωστική ικανότητα)
• Φαινόμενο (γνώση) – πράγμα καθ΄ αυτό (νοούμενο, λογικό αίτημα)
• Υπερβατολογική συνείδηση
• Υπερβατολογική Αισθητική
• Υπερβατολογική Λογική (μορφές+κατηγορίες)
• Συνθετικές a priori προτάσεις (νέα γνώση από μήτρες νου)
• Αναλυτικές a priori προτάσεις (το υποκείμενο στο κατηγορούμενο, ταυτολογίες)

ΙΝΤΕΤΕΡΜΙΝΙΣΜΟΣ-ΝΤΕΤΕΡΜΙΝΙΣΜΟΣ

• Θεία βουλησιαρχία – φυσικό δίκαιο
• Ελεύθερη βούληση
• Ενδιάμεσα: Λοκ, Ντεκάρτ
• Επιπτώσεις στην πολιτική σκέψη (πολιτική συμμετοχή η ανάγκη νομοθέτη)
• Σκωτικός Διαφωτισμός (ωφελιμισμός Μπένθαμ)
• ΣΠΙΝΟΖΑ: ένστικτο αυτοσυντήρησης ως λογικό προαπαιτούμενο ύπαρξης
• ΛΑΪΜΠΝΙΤΣ: ηθική Ντεκάρτ (αρετή=γνώση, αρχή βέλτιστου, μονάδες)

ΤΟΜΑΣ ΧΟΜΠΣ

• Μηχανιστική αντίληψη των πάντων
• Άνθρωπος=αυτόματο
• Ζήτημα βούλησης-ελευθερίας
• Φυσική κατάσταση=ψυχολογικό μοντέλο
• Πολιτική κοινωνία=συμβόλαιο
• Φυσικοί νόμοι (ατομικό συμφέρον+ειρήνη)
• Κυρίαρχος (εγγυητής-ανατροπή του=κατάλυση κοινωνίας)
• Απολυταρχισμός
• Φιλελευθερισμός

ΤΖΟΝ ΛΟΚ

• Γνωσιολογία όχι σε άμεση σχέση με πολιτικές ιδέες (φυσικός νόμος: οικουμενικός)
• Φυσικό δίκαιο=θεός, φυσικά δικαιώματα (ελευθερία, ζωή, ιδιοκτησία)
• Προ-πολιτική ζωή (φυσικη κατάσταση ανθρώπου)
• Ανάγκη πολιτικής κοινωνίας= πολυπλοκοποίηση σχέσεων, ανάγκη κοινών κανόνων (κυβέρνηση = διαιτητής, εφαρμογή φυσικού νόμου όχι θέσπιση)
• Αρχή πλειοψηφίας
• Έννοια εμπιστοσύνης
• Θεωρία επανάστασης (έλεγχος και ανατροπή κυβέρνησης)
• Διάκριση εξουσιών (λειτουργιών κυβέρνησης)
• Φιλελεύθερη συνταγματική διακυβέρνηση

ΡΟΥΣΣΩ

• Κατά της εμπορευματικής κοινωνίας, υπέρ ελευθερίας, συναισθήματος
• Φυσικός άνθρωπος=αρμονία με φύση
• Ένστικτο οίκτου= προάγγελος κοινωνικότητας
• Βελτιωσιμότητα= προδιάθεση εγκατάλειψης φυσικής κατάστασης
• Πτώση στον πολιτισμό (γλώσσα, τεχνολογία, γεωργία, ιδιοκτησία: ανισότητες, απαισιοδοξία)
• Γνήσιο συμβόλαιο= ελευθερία, ισότητα
• Γενική βούληση (θέση φυσικού δικαίου στον Ντιντερό, Ρουσσώ: διερευνά προϋποθέσεις) νεωτερικότητα (όχι άθροισμα ατομικών βουλήσεων, όχι μέσος όρος, συλλογικό ηθικό πρόσωπο που υπερβαίνει ατομικότητες)
• Γενικό καλό (αρχαία Πόλις)
• Άτομο=αυτόνομο
• Θετική θεωρία ελευθερίας=συμμετοχή στις αποφάσεις (αναβάθμιση ατόμου σε ηθικό ον)
• Συμμετοχική δημοκρατία
• Φορέας εξουσίας=αμαθές πλήθος

ΧΙΟΥΜ

• Κατά συμβολαιικής θεωρίας (ανεπάρκεια λόγου)
• Συμβόλαιο=νόμω (όχι φύσει)
• Αρχές δικαιοσύνης: α. φυσικά καθήκοντα, β. συμβατικά καθήκοντα (πιο ισχυρά αφού αφορούν τη συγκρότηση πολιτικής κοινωνίας)
• Αρχή γενικής ωφελιμότητας (αναγωγή συνειρμικών ιδεών σε ηθικές αρχές)
• Ηθική= κοινωνικά χρήσιμη ιδεολογία (όχι βαθύτερη θεμελίωση)
• Στόχος κυβέρνησης: σύγκλιση άμεσου με μακροπρόθεσμο όφελος
• Συντηρητισμός (πλεονέκτημα υφιστάμενου καθεστώτος)
• Κοσμοπολιτισμός
• Θετική εξέλιξη πολιτισμού

ΜΟΝΤΕΣΚΙΕ

• Συγκριτική μελέτη πολιτισμών (θεωρία ιστορίας)
• Τυπολογία πολιτευμάτων (αβασίλευτη δημοκρατία, μοναρχία, δεσποτισμός)
• Διάκριση εξουσιών (για έλεγχο εκ των έσω)
• Ποινικό σύστημα, ζήτημα δουλείας

ΚΑΝΤ

• Διαμεσολαβητής ορθολογισμού (δογματισμός)=εμπειρισμού (ψυχολογισμός)
• Κοπερνίκεια επανάσταση: τα πράγματα προς το νου (τύποι νου: επιστημονικές έννοιες αναγκαίες και καθολικές= a priori)
• Υπερβατολογική Αισθητική/Λογική
• Πραγματολογικό υπόβαθρο
• Υπερβατολογικό επιχείρημα/γνώση/υποκείμενο
• Γνωσιολογικός περιορισμός (γνώση μόνο ως φαινόμενα: παραστάσεις νου)
• Μεταφυσική=όχι επιστήμη
• Πράγμα καθ΄ αυτό: ρεαλιστικό υπόβαθρο πραγματικότητας (αισθητηριακές εντυπώσεις όχι από το πουθενά)
• Φαινομενικότητα=αντικειμενική νομοτελειακή τάξη. (Αντικειμενικότητα =διυποκειμενικότητα)
• Πλατωνικού τύπου αναλογία φαινομένων-νοουμένων (δογματισμός) ή ασυμβατότητα (σολιψισμός)
• Γνωσιολογική ταπεινοφροσύνη (απόρριψη φυσικοθεολογικών αποδείξεων Θεού και οντολογικό επιχείρημα) λάθος η ταύτιση έννοιας με πράγμα
• Ηθικό υποκείμενο=πράγμα καθ΄ αυτό (ελευθερία)-ενορατική γνώση εαυτού ως αυτόβουλου όντος
• Μέλημα Υπερβατολογικού αναστοχασμού: προϋποθέσεις ηθικής ζωής
• Πρωτείο πρακτικού λόγου (γνώση=αναβαθμός προς τελολογική δυναμική συνείδησης προς αγαθό)
• Έννοια ευδαιμονίας (δέον ως αυτοσκοπός=αυτονομία συνείδησης)
• Υπερβατολογικό θεμέλιο ηθικότητας=ελευθερία
• Τυπική συνθήκη = καθήκον (υποχρεώνει αφεαυτού)
• Κατηγορική προσταγή (ατομική πρακτική επιλογή ως καθολικός νόμος χωρίς να αυτοαιναιρείται + σεβασμός ηθικής αυτοτέλειας, άτομα ως σκοποί όχι ως μέσα)
• Βασίλειο των τελών (πραγμάτωση=παγκόσμια ειρήνη)
• Ύψιστη πραγμάτωση ηθικού πεπρωμένου=κοσμοπολιτισμός (ταύτιση με το Εσύ)
• Τέχνη= σκοπιμότητα χωρίς σκοπό, ρομαντισμός, μέθεξη, δυνάμεις συνείδησης (φαντασία+στοχασμός), εξήγηση διυποκειμενικότητας με υπερβατολογικό επιχείρημα (δομικός χαρακτήρας συνείδησης)

ΧΕΓΚΕΛ

• Γερμανικός ιδεαλισμός
• Εννοιολογική συγκρότηση πραγματικού (Απόλυτο=Υποκείμενο)
• Διαλεκτική: αντιθετικότητα γενικών δυνάμεων, σύγκρουση Κυριών-Δούλων (ιστορία συνείδησης Πνεύματος), Εγώ-μη Εγώ (αναγνώριση=θεμέλιο ηθικότητας)
• Ταυτότης εν διαφορά (ενοποίηση συνείδησης)
• Φαινομενολογία Πνεύματος (στάδια αυτοσυνειδησίας και θεσμικής πραγμάτωσης): Ιστορία Συνείδησης
• Θεμέλιο ηθικότητας=αναγνώριση του άλλου (Εγώ+μη Εγώ)
• Κορύφωση ηθικής σταδιοδρομίας=διασκεπτική διάνοια Καντ, καντιανή ηθική
• Τελείωση συνείδησης=ένταξη σε Ολότητα
• Ύψιστος πνευματικός στόχος=κοινωνικός
• Εγκυκλοπαιδική συστηματικότητα: διάταξη θεμελιωδών αρχών στοχασμού σε ένα όλον ως αναπαράσταση λογικής δομής πραγματικότητας, Λογική (3-οντολογία όχι συλλογισμοί), φιλοσοφία φύσης (σε αλλοτρίωση με εαυτό της), φιλοσοφία πνεύματος (διαδικασία προς αυτοσυνειδησία)
• Συνείδηση ως ιστορία (τόπος πραγμάτωσης ιδεών)
• Φιλοσοφία: μελετά τελολογική δυναμική ιστορικού γίγνεσθαι προς πραγμάτωση Πνεύματος
• Ιστορισμός Herder (σχετικισμός)
• Ιστορισμός Hegel (παγκοσμιότητα+εντοπιότητα, ταυτότης εν διαφορά)
• Ελευθερία: ένταξη εγώ σε Ολότητες (νομιμότητα)
• Πολιτική=θεσμική πραγμάτωση θετικής ελευθερίας (εμμενές τέλος ιστορίας)
• Διαλεκτικός αλληλοκαθορισμός παρελθόντος-παρόντος
• Εξορθολογισμός και αντικειμενικοποίηση ανθρώπινης βούλησης (τέλος)
• Κακό=συνείδηση που δεν αναγνωρίζει καθήκον της (υποκειμενική διάσταση)
• Ιεραρχία συλλογικοτήτων (οικογένεια, αστική κοινωνία, κράτος)
• Συνταγματική μοναρχία (σύμβολο Πνεύματος)
• Νομοθετικό σώμα=εκφράζει γενική βούληση (όχι ατομική ψήφος, συντεχνίες)
• Εκτελεστική εξουσία=γραφειοκρατία (διαχωρισμός από προσωπική ωφέλεια, εκδοχή βασιλεών Πλάτωνα)
• Απέχθεια προς αρχή ατομικότητας=πρώιμη μορφή ολοκληρωτισμού
• Συντηρητικός φιλελευθερισμός (ελευθερία έκφρασης)
• Κακό=υποκειμενικό πεδίο, συνείδηση που δεν αναγνωρίζει καθήκον της, υποκείμενο=εξάρτημα ιστορικού λόγου

KIERKEGAARD

• Υπαρξισμός (έμφαση σε καθημερινή ζωή και άτομο)
• Διαλεκτική υποκειμενισμού (ιστορικότητα ως βίωμα/ατομικό δράμα=άπειρο-πεπερασμένο)
• Εννοιολογική μορφοποίηση βιώματος προς αυτοσυνειδησία
• Μέθοδος ειρωνείας λόγου (υπεκφυγή γρηγορούσας συνείδησης από κατεστημένο, υποσκάπτει συμβάσεις)
• Ελευθερία= δυνατότητα να βρίσκεσαι εκτός κατεστημένου
• Το σύστημα είναι αδύνατον: αλήθεια=υπαρκτική αυθορμησία ατομικής συνείδησης (όχι διάλυση υποκειμένου σε ολότητες αλλά βάθεμά του)
• Αναβαθμοί υπαρξιακής εμπειρίας: α. αισθητικός άνθρωπος, β. ηθικός (άπειρη παραίτηση), γ. ιππότης της πίστης (υπέρβαση, τελολογική κατάργηση ηθικότητας)
• Ανάβαση συνείδησης=ελεύθερη επιλογή (όχι προαποφασισμένη αναγκαιότητα Χέγκελ)
• Υπαρξιακή οντολογία Κίρκεγκωρ: είτε-είτε (απόλυτη διάζευξη)

NIETZSCHE

• Άνευ ορίων αρνητικότητα
• Αρχαιοελληνικός στοχασμός (Αισχύλος, προ-σωκρατικοί)
• Πλάτων-Ιησούς (ζηλωτές θανάτου)=παρακμή ορμής, πάθους ζωής, απαξίωση σωματικότητας
• Ιδεολογίες=νέες θρησκείες θανάτου (καθυπόταξη)
• Γενεαλογία=επαναξιολόγηση αξιών
• Βουλητική ορμή (θάνατος Θεού/θάνατος ανθρώπου)
• Υπεράνθρωπος
• Αιώνια επιστροφή. Τελευταίο  εμπόδιο: μέλλον=παρελθόν. Ύψιστη δοκιμασία βούλησης: αλλαγή παρελθόντος
• Τραγικός ορίζοντας ελευθερίας: θέωση ή συντριβή

ΦΡΕΓΚΕ

• Αναλυτική φιλοσοφία: φύση, απαρχές και χρήση γλώσσας
• Λογική δομή γλώσσας=νοηματικές συναρτήσεις (μαθηματικό πρότυπο)
• Γλωσσική στροφή=καθαρισμός λογικού από άχρηστα
• Διάκριση νοήματος-έκτασης (κανόνας σωτηρίας αλήθειας=συνθήκες συνωνυμίας/ισοδυναμίας)
• Αλήθεια= νόημα+εμπειρική αναφορά
• Νόημα=κοινή γλώσσα (όχι υποκειμενικό)
• Αναγωγή μαθηματικών στη λογική (αντίθετα με Μιλλ)

ΡΑΣΕΛ

• Λογικός ατομισμός (ατομικές-μοριακές προτάσεις + σύνδεσμοι, αληθοτιμές)
• + λογικός θετικισμός (αρχή επαλήθευσης στην εμπειρία)
• Επιστημολογικός εμπειρισμός=λογική τακτοποίηση προτάσεων πριν επαλήθευση (πλατωνισμός Ράσελ)
• Ιδεώδης γλώσσα= νοηματική καθαρότητα+αυστηρή λογική δομή (απαραίτητη η γλώσσα των μαθηματικών)
• Κριτική αποτίμηση Φιλοσοφίας Πλάτωνα, Χέγκελ

WITTGENSTEIN

Tractatus

• Απεικονιστική θεωρία= δομική ισομορφία γλώσσας-κόσμου (πρωτογενής ταυτότητα)
• Κατάσταση πραγμάτων=λεκτική κατασκευή πρότασης
• Όχι κατάσταση πραγμάτων=εκτός γλώσσας (αξίες, μεταφιλοσοφία γλώσσας), άρρητα: ορθή μέθοδος φιλοσοφίας=σιωπή
• Ολοκλήρωση γλωσσικής στροφής: αντικείμενο φιλοσοφίας=γλώσσα κι όχι δομή κόσμου
• Γλωσσική αναγκαιότητα και νόημα αποκλειστικά εντός γλώσσας
• Αληθοπίνακες (ταυτολογίες=αλήθεια, λογικές αντιφάσεις=ψεύδος, περιεκτική διάζευξη=καινοτομία εκτός κοινής λογικής)
• Ανυπέρβλητο όριο θεωρητικού λογισμού=περιορισμός από γλώσσα (αντίστοιχα ο Καντ είχε περιορισμό από νου)
• Γλώσσα= δημόσιο σύστημα (καθορισμός υποκειμένου από λογικό πλέγμα, σημαντική είναι η νοηματική ανταλλαγή κι όχι τα άτομα)
• Υπαγωγή υποκειμενικότητας στη διυποκειμενικότητα
• Αίτημα σταθερότητας/οριστικότητας νοημάτων (κυριολεξία στη σημασία, μια πρόταση σημαίνει μόνο ένα πράγμα)

   

     Φιλοσοφικές έρευνες (τροποποίηση παραδοχών)

• Κατάργηση αντίληψης κυριολεξίας
• Νόημα μέσα σε πλαίσια κοινωνικοποιλιτικής πρακτικής (μεταβάλλεται)
• Μορφές ζωής (υποσυστήματα κοινωνικής δραστηριότητας)– γλωσσικά παίγνια (πλέγμα σημασιών κοινού λόγου ομάδας)
• Όχι κεντρική κανονικότητα γλώσσας (ο κανόνας κατανοείται εκ των υστέρων)
• Εστίαση σε χρήση κι όχι σε περιεχόμενο γλώσσας
• Συνείδηση μόνο εντός πλαισίων της γλώσσας
• Υποκείμενο=εξάρτημα δημόσιου λόγου
• Απαγόρευση ιδιοποίησης λόγου (σύγχυση συναισθημάτων με λέξεις, αδύνατη η γλώσσα με τρίτο)
• Φυσική και ψυχολογική γλώσσα= άλλα γλωσσικά παίγνια
• Πραγματισμός, συμπεριφορισμός, σχετικισμός
• Έργο Βίντγκεστάιν= χωρίς μορφή τελειωμένου συστήματος («ανοιχτή» λογική συγγραφέα)

ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΜΟΣ (Ryle)

• Συνείδηση=πλέγμα συμπεριφορών (όχι εσωτερικό συνείδησης)
• Έννοιες= προδιαθέσεις για πράξη
• Ανθρώπινο υποκείμενο= σύνολο παρατηρήσιμων κινήσεών του
• Επιστήμη=κοινωνική πρακτική (μορφή ζωής)
• Θεωρία παραδειγμάτων Κουν
• Στόχος φιλοσοφίας: παρατήρηση ανάπτυξης νοητικής και γλωσσικής ικανότητας οργανισμού υπό συνθήκες απροσδιοριστίας (κανόνας επιστημονικής φιλευσπλαχνίας: grosso modo, περιθώρια απόκλισης, όχι απόλυτη σύμπτωση θεωρητικών κατηγοριών)΄

HURRERL

• Φαινομενολογία: καθορισμός συνείδησης ανεξάρτητα από εμπειρία (καθαρή μορφή)
• Συνείδηση= αυτοδυναμία λογικού (όχι εξάρτημα συστήματος εκπραγμάτωσης της ζωής)
• Πολιτικό αίτημα απελευθερωτικής απείθειας σε υλικό καταναγκασμό
• Καθαρή συνείδηση= υπερβατολογική προϋπόθεση στοχασμού (θεωριών)
• Σκέψη Χόυσσερλ= καρτεσιανός διαλογισμός (ανεξαρτησία συνείδησης από ύλη)
• Αυτεξουσιότητα συνείδησης μετά από εμπλοκή της με φυσικό περιβάλλον (ανατροπή «φυσικής σκοπιάς»)
• Συνείδηση: α. ανεξάρτητη από πράγματα, β. αυτεξούσια, γ. με αναφορά στα πράγματα (προθετικότητα)
• Φαινομενολογική εποχή: άρνηση/αδυναμία νου να αποφανθεί για πραγματική ύπαρξη/δομή ενός πράγματος. Ρήξη Εγώ με Κόσμο. Αναδίπλωση συνείδησης στον εαυτό της.
• Φαινομενολογία: καθαρίζει νόηση από ψυχολογισμούς (εμπειρική πιθανολογία=χωρίς λογικό κύρος)
• Νοητική αναπαράσταση=φαινόμενο συνείδησης
• Φαινόμενα συνείδησης=λογικές πραγματικότητες
• Εμπειρική πραγματικότητα υπό εποχή
• Φαινομενολογία= ειδητική επιστήμη (λογικές μορφές/είδη και νοηματικό τους περιεχόμενο, νόημα=δάνειο από Φρέγκε με νοησιαρχική ερμηνεία)
• Φιλοσοφία ως αυστηρή επιστήμη δια της ειδητικής οδού (λογικά κλειστή, επιστημονικό ήθος, κύρος)

ΦΟΥΚΩ

• Αρχαιολογία=μέθοδος αποκάλυψης θετικού ασυνειδήτου γνώσης (κατά την ψυχανάλυση του Φρόιντ) – Ιστορία της σκέψης
• Λανθάνον σύστημα = επιστήμη (κατά το ασυνείδητο του Φρόιντ). Υποκείμενο υπακούει σε δυνάμεις πέραν της συνειδητής του εμπειρίας.
• Σχετικό ιστορικό a priori (κανονιστικό πλαίσιο γνώσης σε συγκεκριμένη περίοδο, ασυμμετρία επιστημών)
• Ιστορικότητα-περατότητα έννοιας «ανθρώπου» (σύγχρονη επινόηση)
• Υποκείμενο= ασυνεχής κατηγορία διασποράς λόγου
• Λόγος=χώρος εξωτερικότητας
• Γενεαλογία= επαναξιολόγηση αξιών (δάνειο από Νίτσε): ανάλυση πλέγματος εξουσίας-γνώσης
• Υποκείμενο= προϊόν πειθαρχικής εξουσίας (λόγου) – αντικείμενο ανθρωπιστικών επιστημών
• Υλικότητα εξουσίας: α. ελέγχει άτομα, β. παράγει ατομικότητες
• Κανονικοποίηση = κατασκευή ατομικοτήτων (αυτοδιαμορφούμενων)
• Άτομο= ως «περίπτωση» (αντικείμενο γνώσης ανθρωπιστικών επιστημών)
• Επιστήμες= τεχνικές εξουσίας
• Εξουσία+γνώση= «αλήθεια»
• Αντίσταση= σημεία ακαμψίας εξουσίας-γνώσης
• Λόγος=μεταφέρει, παράγει, υπονομεύει εξουσία
• Ηθική ως επιμέλεια εαυτού= αισθητική αυτοδιάπλαση ατόμου και ζωής ως έργο τέχνης (καντιανή στάση κριτικής και δημιουργίας εαυτού μέσα στην αυτονομία του), εξερεύνηση πλειάδας ταυτοτήτων (όχι ανάκτηση ουσιώδους εσωτερικής ταυτότητας)

Γ.Α.Β. 2013