Λίγo πριν τις εξετάσεις..

Ξύπνησα από έναν φοβερό εφιάλτη. Ήμουνα η τελευταία που μπήκα στην αίθουσα. Όλοι είχαν αρχίσει να γράφουν. Θέση πουθενά, ούτε για δείγμα. Η σεπ με έστειλε απαξιωτικά κάπου παράπλευρα. Σαν θέση για τους θεατές μου φάνηκε. Χαμήλωσα το βλέμμα ένοχη, ήξερα ότι η δουλειά μου δεν ήταν αρκετή, ότι έπρεπε να είχα διαβάσει περισσότερο, πιο οργανωμένα, πιο εντατικά..

Η μια μου φίλη, η μελετηρή, μπροστά-μπροστά όπως ήταν αναμενόμενο, η άλλη, πίσω λοξά μου. Φαίνεται πως είχε καθυστερήσει κι εκείνη. Μου χαμογέλασε μοιρολατρικά, σα να μου έλεγε 'δεύτε τελευταίον ασπασμόν'.. Παρόλα αυτά, με είχε περάσει και εκείνη! Ήταν συνεπής...

Εγώ, πελαγωμένη.. Κάθισα στη θέση μου, δαρμένο σκυλί που ήξερε ότι είχε κάνει ζημιά, οι τύψεις βάραιναν στην πλάτη μου σαν τα γηρατειά στη συνείδηση του Καβάφη και πεισιθάνατες σκέψεις με πλημμύρισαν ως δεύτερος Καρυωτάκης... Η ώρα της αλήθειας είχε φτάσει και το μόνο που σκεφτόμουν ήταν πόσο μακριά μου φάνταζαν οι βαθυγάλανες αιγαιοπελαγίτικες θάλασσες του Ελύτη κι όλης αυτής της γενιάς που τα έβλεπε όλα αισιόδοξα και ρόδινα κι ωραία...

Έσκυψα να δω τα θέματα και τι να δω.. ήταν γραμμένα στο χέρι!! Ορνιθοσκαλίσματα, ούτε που μπορούσα να αναγνωρίσω χαρακτήρες! Τι θα έγραφα;;!!! Δεν καταλάβαινα λέξη!!! Κάποιος με τιμωρούσε, κάποια Θεία Δίκη που δεν όριζα.. Ήμουν καταδικασμένη...

Στο μυαλό μου έφτιαχνα πρόγραμμα για τις τελευταίες μέρες. Ξεκινούσα από.. Πέμπτη!! Η Πέμπτη όμως πέρασε, ήταν χτες!... Σήμερα Παρασκευή... Μια ολόκληρη μέρα χαμένη... Δεύτερη καταδίκη.. Άξια η τιμωρία μου...

Το ένστικτό μου χτυπούσε καμπανάκι συναγερμού μέσα στον ύπνο μου: Ξύπνα! Ξύπνα!! Έχεις αργήσει!!! Δεν υπάρχει Πέμπτη, ξημέρωσε Παρασκευή!!

 

Είχα αργήσει.. Σήμερα Παρασκευή ξεκινάει η τελική επανάληψη. Οι σημειώσεις έχουν ολοκληρωθεί, κεφάλαια 12 έως 14 ήταν τα πρώτα που ολοκληρώθηκαν. Όλα τα κεφάλαια μπορείτε να τα ανοίξετε και από την σελίδα "Σημειώσεις" όπου βρίσκονται με την σειρά.

Για όσους διαβάζουν από εδώ, να πω τι λείπει ακόμα:

Από κεφάλαια 11 έως 14 λείπουν οι δραστηριότητες, μπορείτε να τις διαβάσετε από το εγχειρίδιο.

Λείπουν επίσης σημειώσεις από Beaton και Κριτικά Κείμενα Μελέτης.

Να σημειώσω επίσης ότι όσα γράφτηκαν εδώ, ήταν πιο πολύ για δική μου χρήση, ελπίζω ωστόσο να φανούν χρήσιμα και σε άλλους. Καμία σημείωση ωστόσο δεν μπορεί να φτάσει το διάβασμα από τα ίδια τα βιβλία του ΕΑΠ. Για μένα, εκεί εστιάζεται όλη η προσοχή, οι σημειώσεις είναι απλά για να ταξινομούνται πιο εύκολα μέσα στο μυαλό μας, δεν αναπληρώνουν τη δουλειά που πρέπει να γίνει από τα εγχειρίδια - προσωπική άποψη πάντα.

Θέλω επίσης να πω δυο πράγματα για τις εξετάσεις.

Είναι δεδομένο ότι οι τελευταίες μέρες πριν την εξεταστική είναι η πιο δύσκολη περίοδος της ακαδημαϊκής χρονιάς. Όλα τότε θα γίνουν που θα αλλάξουν το πρόγραμμά μας, την αυτογκέντρωσή μας, την ηρεμία του μυαλού μας. Όλα θα μας φταίνε και όλοι, ό,τι συμβαίνει τριγύρω θα είναι λες και συνωμοτεί εναντίον μας, εναντίον του προγράμματός μας, σα να είναι συνεννοημένα να κάνουν το παν για να μην περάσουμε.. κι αυτή η ύλη που δεν λέει να τελειώσει!..

Όμως!

Όλα ξεκινούν από την ίδια αφετηρία, το μυαλό μας. Εκεί πρέπει να το αφήσουμε να λήξει. Μην τρελαίνεστε στο άγχος, μην του επιτρέπετε να σας κάνει ό,τι θέλει εκείνο. Εσείς αποφασίζετε, εσείς έχετε τον έλεγχο! Τίποτα δεν κάνετε περισσότερο από το να μπλοκάρετε οι ίδιοι τον δρόμο προς μια σωστή προετοιμασία αν το αφήσετε ανεξέλεγκτο.

Η σωστή προετοιμασία δεν είναι μόνο διάβασμα, είναι και η καλή ψυχολογία. Και τα δύο απαιτούν δουλειά από εσάς για να λειτουργήσουν σωστά. Διαβάστε, κάντε το καλύτερο που μπορείτε να κάνετε, προσπαθείστε να είστε όσο μπορείτε ειλικρινείς με τον εαυτό σας αφήνοντας στην άκρη δικαιολογίες και κανακέματα και ρίξιμο ευθύνης στους άλλους και στην άτιμη κακούργα ζωή κτλ., γιατί για σας το κάνετε, για κανέναν άλλον, και ξέρετε τι χρειάζεται για να πετύχει, το ξέρετε αυτό! Από κει και πέρα, αφήστε το να πάρει τον δρόμο του, η δική σας δουλειά έχει τελειώσει!

Κάντε ό,τι είναι να κάνετε και όλα θα πάνε καλά!

Τις ευχές μου σε όλους, καλό κουράγιο, καλά αποτελέσματα και καλό καλοκαίρι!

Ευαγγελία

 

Ελπ 30 - Η μοντέρνα ποίηση και η Γενιά του '30

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11


ΕΝΝΟΙΕΣ-ΚΛΕΙΔΙΑ

• Μοντέρνα ποίηση
• Μοντερνισμός
• Σκοτεινότητα νοήματος
• Συναισθηματική αλληλουχία
• Υπαινικτικές παραπομπές
• Πολυγλωσσική ποιητική
• Μυθική μέθοδος
• Υπερρεαλισμός
• Αυτόματη γραφή
• Καθαρή ποίηση
• Πνευματικός εθνισμός
• Ελληνικότητα

11.1.1 Πώς βλέπουμε σήμερα τη "γενιά του '30"

- Πρόκειται για την πιο διάσημη και συγχρόνως την πιο δυσπροσδιόριστη ποιητική γενιά.
- Εμπνευστής του όρου, αλλά και της ίδιας της συλλογικής κίνησης ο Γ. Θεοτοκάς.
- Τα 4 χαρακτηριστικά της:
   α. η εκφραστική λιτότητα
   β. η χρήση του ελεύθερου στίχου
   γ. η γόνιμη σύνδεση με τις ευρωπ. αισθητικές αναζητήσεις (μοντερνισμός-υπερρεαλισμός)
   δ. η έμφαση στο νέο, στην αλλαγή, στη ρήξη με το παρελθόν.
- Δυσκολίες προσδιορισμού των χαρακτηριστικών της:
   α. ναι μεν ρήξη με παρελθόν, όμως και οικειοποίηση με λογοτεχνική παράδοση.
   β. δυσκολία ακόμα και στο ποιοι είναι οι ποιητές που συγκροτούν την γενιά. Αυτό οφείλεται και στην αμφίθυμη στάση των ίδιων απέναντι στην αναγνώριση της συμμετοχής τους σε μια συλλογική κίνηση.
   γ. Τόσο η ίδια η γενιά όσο και η γενικότερη λογοτεχνική παραγωγή του μεσοπολέμου  βρίσκεται υπό συνεχή κριτική και αναθεώρηση, κάτι που συνεπάγεται πολύ διαφορετικές και αλληλοσυγκρουόμενες οπτικές γωνίες.
- Διαπιστώσεις:
   α. Ο όρος δεν είναι ακριβής ή χρήσιμος ως γραμματολογικό εργαλείο
   β. Υπάρχει ανομοιογένεια στην γενιά (Σ. Ροζάνης: η "ανύπαρκτη" γενιά)
   γ. Τα ηλικιακά όρια της γενιάς είναι επίσης συγκεχυμένα.
   ==> Κοινός τόπος: Το αίτημα της ανανέωσης και του εκσυγχρονισμού.
- Τα μέλη:
   Σεφέρης (αρχηγέτης-πατριάρχης (Δ.Δημηρούλης), αρχιερέας (Μ. Μερακλής) της γενιάς.
   Ελύτης, Ρίτσος, Εμπειρίκος, Εγγονόπουλος.
   Άλλοι ποιητές που συσχετίζονται:
   Σκαρίμπας, Ντόρρος, Παπατσώνης, Κάλας, Οικονόμου, Βρεττάκος, Βαλαωρίτης, Αξιώτης κτλ.
   Στα πέριξ της γενιάς:
   Θέμελης, Καρέλλη, Βαφόπουλος, Καββαδίας κτλ.
   Στην πρώτη μεταπολεμική γενιά:
   Δημάκης, Βαρβιτσιώτης, Πολυδούρη κτλ.
- Τεχνοτροπικά χαρακτηριστικά:
   Κοινή διαπίστωση: η ανανέωση των εκφραστικών μέσων, με κυριότερη την εγκατάλειψη του παραδοσιακού έμμετρου στίχου.
   Επίσης, η "σκοτεινότητα", η "ελλειπτικότητα", η "άλλογη αλληλουχία των νοημάτων" και γενικότερα η "ανατρεπτική εκφραστική" που καλλιέργησαν.
   Διχασμένοι οι σχολιαστές: άλλοι υποστηρίζουν ότι η γενιά εισηγήθηκε τον μοντερνισμό, άλλοι ότι τον πολέμησε.
- Στόχοι-στρατηγική των ποιητών:
   α. η ιδεολογική θεώρηση των πραγμάτων
   β. απευθύνονταν σε "εθνικό ακροατήριο"
   γ. η οικειοποίηση και αναμόρφωση της παράδοσης
   δ. η καλλιέργεια μιας συλλογικής συνείδησης
   ε. η προβολή προγραμματικών "θέσεων"
- Οι απόψεις των σχολιαστών:
   α. μείξη μοντερνιστικών και παραδοσιακών στοιχείων
   β. συνομιλία με παράδοση
   γ. επιλεκτική υποστήριξη αξιών λογοτεχνικής παράδοσης, προκειμένου να εξυπηρετηθούν τα συμφέροντά τους.
- Η συμβολή της γενιάς:
   α. η αναμφισβήτητη ανανέωση της ελληνικής λογοτεχνίας
   β. το πνεύμα ευρωπαϊκού εκσυγχρονισμού που έφερε
   γ. τα έργα τους έχουν συγκροτήσει έναν λογοτεχνικό κανόνα, αναπληρώνοντας την απουσία νεοελληνικών κλασικών συγγραφέων.
- Αρνητικές όψεις:
   α. ελληνολατρεία
   β. απόδραση από την Ιστορία
   γ. εξιδανίκευση του "λαού"
- Άλλοι προσδιορισμοί:
   ταξική ταυτότητα, μικροαστική ιδεολογία, κοινή κοινωνική καταγωγή, ευκολίες ανόδου, εκπροσωπούσαν την άρχουσα τάξη, επεδίωκαν να γίνουν αποδεκτοί από το κατεστημένο, ταυτίστηκαν πλήρως με την πολιτική Εξουσία, "κλαμπ", "λέσχη", "κλίκα".

11.1.2 Τα αισθητικά πρότυπα: Αγγλοσαξονικός μοντερνισμός - Γαλλικός Υπερρεαλισμός

Η επιθυμία για αφομοίωση του μοντέρνου δεν θα βελτίωνε απλώς την ελληνική πνευματική παραγωγή, αλλά θα της επέτρεπε να ενταχθεί ισότιμα στην πνευματική ζωή της Ευρώπης.
- Οι 2 τρόποι απόπειρας συγχρονισμού με την Ευρώπη:
   α. στο επίπεδο της ενημέρωσης (μεταφράσεις-δοκίμια ευρωπαίων)
   β. με πρωτότυπη ποιητική παραγωγή, η οποία κατοχυρώνεται με την ηγεμονία του ελεύθερου στίχου.
   Η δραστική αλλαγή έρχεται με δύο εμβληματικά ποιητικά βιβλία:
   α) Μυθιστόρημα του Σεφέρη ... αφομοίωση αγγλοσαξονικού μοντερνισμού (Ανθολόγιο)
   β) Υψικάμινος του Εμπειρίκου ... αφομοίωση γαλλικού υπερρεαλισμού
- Η προσοικείωση του αγγλοσαξονικού μοντερνισμού και η "μυθική μέθοδος":
Τα βασικά χαρακτηριστικά του μοντερνιστικού προτύπου, όπως εισηγήθηκαν από τον Σεφέρη (Μυθιστόρημα):
   α. ο ελεύθερος στίχος
   β. η δραματικότητα (υποστηριγμένη από εκτενή χρήση ποιητικών "προσωπείων" (βλ. Καβάφης)
   γ. η χρήση καθημερινού μη "ποιητικού" λεξιλογίου
   δ. η "σκοτεινότητα" του νοήματος: μια ψυχολογική ανασύνθεση βασισμένη στην ενόραση με φιλοδοξία τη δημιουργία μιας ποιητικής γλώσσας που να προσεγγίζει την κατάσταση της μουσικής.
   ε. αποσπασματικότητα - ελλειπτικότητα στην συνθετική ανάπτυξη του έργου βασισμένη σε ψυχολογία/συναίσθημα και όχι σε λογικές αλληλουχίες.
   στ. ο πολυγλωσσισμός: μίξη προγενέστερων τύπων ελληνικής γλώσσας με ιδιωματικά/διαλεκτικά στοιχεία και σπάνιους όρους με τη μέθοδο του κολάζ.
   ζ. η "μυθική μέθοδος": όρος του Έλιοτ που σημαίνει τον αδιάκοπο παραλληρισμό σύγχρονου και αρχαίου κόσμου α) ως πλαίσιο οργάνωσης και β) ως αντίστιξη προς τον διαλυμένο, άρρωστο και ναρκωμένο ιστορικό παρόν. Αποτέλεσμα: καταργούνται πλαίσια, τόσο στα πρόσωπα (μυθικά/ιστορικά) όσο και στον χρόνο (παρελθόν/παρόν ==> "χρονικός συνταυτισμός").
- Γαλλικός υπερρεαλισμός και αυτόματη γραφή:
Εισηγητής ο Εμπειρίκος με Υψικάμινο ('πατριάρχης' ο Μπρετόν)
Σουρρεαλισμός: ψυχικός αυτοματισμός που εκφράζει την πραγματική λειτουργία της σκέψης, της απαλλαγμένης από λογική και προκαταλήψεις αισθητικές ή ηθικές. Δεν αρνείται την πραγματικότητα, αντίθετα την διευρύνει και την εμβαθύνει με το να συναιρεί συνειδητό με ασύνειδο κόσμο.
Στη λογοτεχνία, βασικό εργαλείο η αυτόματη γραφή: ο αμεσότερος τρόπος έκφρασης που βασίζεται στους απόκρυφους μηχανισμούς των ονείρων, με σκοπό να απελευθερωθεί η κατάσταση του ασυνείδητου. Ένα πειραματικό εγχείρημα που δεν στοχεύει στη δημιουργία "τέχνης" αλλά την θεσμική αλλαγή ως προς τη λειτουργία και των όρων παραγωγής της. Ο δέκτης μετατρέπεται σε δημιουργικό παραγωγό.
Οι υπερρεαλιστές δεν έρχονται ως ανανεωτές αλλά ως επαναστάτες (πρωτοπορίες): οργανωμένες ομάδες που έδρασαν στις αρχές του 20ου με προκλητική και συχνά βίαιη ρητορική και δράση και διάθεση για πειραματισμούς τέτοιας έντασης και έκτασης που καταρρίπτουν τα όρια καλλιτεχνικής και μη καλλιτεχνικής έκφρασης. Πρόθεση: η καταστροφή της τέχνης ως διακεκριμένης σφαίρας και η προβολή του απόλυτα απρόσωπου χαρακτήρα της έμπνευσης.
Στην Ελλάδα ο υπερρεαλισμός εισπράχθηκε μόνο ως αισθητική σχολή.

11.1.3 Η πρόσληψη του Μοντέρνου

Αρνητικές αντιδράσεις τόσο από κριτική και δημιουργούς (μίμηση φένων συρμών εις βάρος ελληνικών συμφραζομένων, σκανδαλιστική απουσία έλλογου νοήματος) όσο και από το κοινό το οποίο αδιαφορεί λόγω έλλειψης αισθητικής παιδείας.
- Αποτέλεσμα:
Παρά τις ηγεμονικές αξιώσεις της γενιάς του '30, οι ποιητές απομονώνονται και υιοθετούν μια ιδιαίτερα συντηρητική νοοτροπία όσον αφορά στις εκδηλώσεις του μοντέρνου (οι αλλαγές περιορίζονται στην ανανέωση των εκφραστικών μέσων που όμως συνδυάζεται με μια νοοτροπία ακαδημαϊσμού και σοβαροφάνειας).
Εξαιρέσεις: Σκαρίμπας (αντικομφορμιστής) και Ν. Κάλας (τα συνδύαζε όλα: θεωρητική γνώση, ερευνητική περιέργεια, εκφραστική τόλμη, πολιτική εγρήγορση και συγχρονισμό με ευρωπαϊκές μοντερνιστικές αναζητήσεις).
- Λόγοι που εξηγούν τις επιλογές της γενιάς:
   α. η ιστορική συγκυρία (δικτατορία Μεταξά, πόλεμος, Κατοχή)
   β. η οξύτατη κοινωνική και πνευματική τους απομόνωση
   γ. η συντηρητική τους νοοτροπία
- Το τίμημα:
   Το ελληνικό μοντέρνο περιορίζεται στην ανανέωση των εκφραστικών τρόπων και αποκόβεται από τις ευρύτερες (πνευματικές και κοινωνικές) ριζοσπαστικές διεκδικήσεις των ευρωπαϊκών μοντερνιστικών κινήσεων.

ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΟΤΗΤΑ

11.2.1 Μοντερνισμός και πρωτοπορία

- Τα πιστεύω:
Οι νέοι συγγραφείς επιθυμούσαν όχι τόσο τη ρήξη με το παρελθόν, όσο με το λογοτεχνικό παρόν (δηλαδή με Καβάφη και Καρυωτάκη). Απέναντι στην "άρνηση" προβάλλουν τη δική τους ισχυρή κατάφαση:
πίστη στο μέλλον, στην ταχύτητα του κόσμου, στη ρώμη της νιότης, ατομικότητα, ελεύθερη βούληση, δημιουργική φιλοδοξία, στη δύσκολη τέχνη.
- Η αντίφαση:
Από τη μια ανυπόταχτοι, ανικανοποίητη, τυχοδιώκτες της ψυχής και του πνεύματος, από την άλλη, οι άγνωστοι ανεκδήλωτοι νέοι διανοούμενοι.
- Ο λόγος:
Η ιστορική στιγμή: μετά την επιστροφή του Βενιζέλου στην εξουσία, οι νέοι φιλελεύθεροι βενιζελικοί  δεν επιθυμούν να συγκρουστούν με το κατεστημένο - πνευματικό ή κοινωνικό, αυτό που διεκδικούν είναι ο ηγετικός τους ρόλος στην ανασυγκρότηση της πνευματικής ζωής μέσα από την εξασφάλιση ή διεύρυνση του λογοτεχνικού τους κύρους.
Σύνδεση με παρελθόν, έντονος συντηρητισμός, καμία ανατρεπτική πρόθεση, καμία εκδήλωση προκλητικής ή αντιαστικής συμπεριφοράς (=/= ευρωπαϊκές πρωτοπορίες).
- Άλλοι λόγοι:
   α. Μετά την μεταξική δικτατορία δεν μπορούσαν παρά να παραιτηθούν από το κοινωνικό πρόγραμμα του σουρρεαλισμού.
   β. Η γενιά δεν υιοθέτησε καμιά από τις 3 θεμελιακές αρχές του γαλλικού κινήματος:
       αυτόματη γραφή
       σύνδεση καλλιτεχνικής έκφρασης με πολιτική δράση
       άρνηση του πλαισίου παραγωγής/πρόσληψης/λειτουργίας της τέχνης.
   γ. Η ανυπαρξία προγραμματικών/θεωρητικών τοποθετήσεων των ελλήνων υπερρεαλιστών δηλώνει την δυσκολία τους να συμβιβάσουν τα δικά τους ενδιαφέροντα με τις υπερρεαλιστικές αρχές.
- Το συμπέρασμα:
Η ελληνική εκδοχή του υπερρεαλισμού θεωρήθηκε κοινωνικά ακρωτηριασμένη, που περιορίστηκε στο αίτημα της ατομικής απελευθέρωσης και στον αισθητικό ριζοσπαστισμός, λειτουργώντας έτσι ως αυστηρά καλλιτεχνική πρωτοπορία.

11.2.2 Το ζήτημα της "ελληνικότητας"

- Η συγκυρία:
Η καταρράκωση της Μεγάλης Ιδέας οδήγησε στη μετάθεση της φιλοδοξίας της "εθνικής αναγέννησης" από το πεδίο της εδαφικής επέκτασης σε εκείνο της πνευματικής ηγεμονίας του ελληνισμού ("πνευματικός εθνισμός": αναγνωρίζει το έθνος ως αφηρημένη μεταφυσική οντότητα, συνδέει την ιθαγένεια και γνησιότητα της τέχνης με την εμβάθυνση στην ελληνική γεωκλιματική ιδιαιτερότητα, προτείνει την ελληνική αυτογνωσία).
- Οι λογοτεχνικές εξελίξεις:
Οι θιασώτες του εθνισμού προωθούν ένα νεφελώδες αίτημα "ελληνικότητας" και συγχρόνως απαξιώνουν τις μοντερνιστικές αναζητήσεις ως προϊόντα μιμητικής ξενομανίας.
Οι πρώτες ποιητικές συλλογές Εμπειρίκου και Εγγονόπουλου επικρίθηκαν για μη ελληνικότητα.
Η πίεση οξύνεται σημαντικά στη διάρκεια της μεταξικής δικατατορίας:
άκρατος συντηρητισμός + εθνικιστικός λόγος περί πολιτισμού.
Οι δημιουργοί έπρεπε να αποδείξουν εμπράκτως την "ελληνική" τους συνείδηση.
Η νεωτερική ποίηση αντιμετωπίζεται ως προϊόν μιμητικής ξενοτροπίας.
Σεφέρης + Ελύτης: προσπαθούν να συγκεράσουν "ελληνικότητα" και ευρωπαϊκή παιδεία / νεωτερική τεχνοτροπία.
- Άποψη Ελύτη:
Ο Ελύτης θέτει το ζήτημα της ελληνικότητας ως υπόθεση προσαρμογής του "καθαρά ελληνικού υλικού" στους νεωτερικούς εκφραστικούς τρόπους.
- Άποψη Σεφέρη:
Η ιδεολογική εμμονή ως προγραμματική αρχή ή αξιολογικό κριτήριο στα καλλιτεχνικά ζητήματα εννέχει κινδύνους.
Η ελληνικότητα: περισσότερο αντικείμενο προβληματισμού παρά μια θεωρία προς εφαρμογή.
-1η εκδοχή περί ελληνικότητας:
Συγκερασμός μοντερνιστικών αντιλήψεων με το στερέωμα των εθνικών/λαϊκών αξιών.
-2η εκδοχή (αριστερής προέλευσης):
Η Αριστερά προτείνει το "λαϊκό" (=δημοτικό) τραγούδι ως πρότυπο για τη δημιουργία μιας λογοτεχνίας κατανοητής από τον λαό και ριζωμένης στα γνήσια εθνικά αισθήματα.
-3η εκδοχή:
Προβάλλεται ως αντίδοτο στον "νοσηρό" καρυωτακισμό ("αιγαιοπελαγίτικη ελληνικότητα")
=> Η επιμονή της κριτικής στον λόγο περί ελληνικότητας συνέβαλε στην καταξίωση αυτής της λογοτεχνικής παραγωγής στην ευρύτερη κοινή συνείδηση, αφού ενέταξε μια δύσκολη και εν πολλοίς "ξενότροπη" ποίηση στο κέντρο του εθνικού λογοτεχνικού κανόνα.

Σεφέρης

Ανανεώνει τον ποιητικό λόγο. Ο στίχος απελευθερώνεται από τις ποιητικές συμβάσεις και η γλώσσα (δημοτική) γίνεται απλούστερη. Ο ποιητής ασχολείται με τα προβλήματα του σύγχρονου ανθρώπου, είναι δεμένος με την ελληνική παράδοση και την ιστορία, ενώ βρίσκεται σε επικοινωνία με τη σύγχρονη ευρωπαϊκή λογοτεχνία.
Το "εγώ" γίνεται "εμείς". Η ποίησή του είναι απαισιόδοξη και μελαγχολική, ωστόσο αυτή η διάθεση δεν οδηγεί σε άρνηση ή καταστροφή.
Kεντρική φυσιογνωμία της γενιάς.
Με Στροφή , Μυθιστόρημα ανανεώνει τον ποιητικό λόγο (απελευθέρωση στίχου από μετρικές συμβάσεις- απλούστερη γλώσσα, έκφραση λιτή, τολμηρή). Ποίηση συλλογική μια ποίηση του εμείς αντίθετη με την ποίηση του εγώ της προηγούμενης δεκαετίας. 
Ασχολείται με τα προβλήματα του σύγχρονου ανθρώπου, δεμένος με την ελληνική παράδοση και ιστορία, βρίσκεται σε επικοινωνία με τη σύγχρονη ευρωπαϊκή λογοτεχνία («καθαρή ποίηση» των Γάλλων συμβολιστών Mallarme- Vallery / ποίηση του Elliot-Pound).
Εξερευνά τον ελληνικό μύθο και την ιστορία δίνοντας την αίσθηση της τραγικότητας του ανθρώπου. Αποτυπώνει την αγωνία του για την μοίρα της φυλής μας. Καταστροφή της Σμύρνης και ο ξεριζωμός των προσφύγων και το δράμα των παγκοσμίων πολέμων σφραγίζουν την ποίησή του (απαισιόδοξη μελαγχολική ). Γλώσσα καθαρά δημοτική.     

«Θυμήσου τα λουτρά που σε θανάτωσαν Ορέστεια του Αισχύλου στο Μυθιστόρημα γενικά ο μύθος των Ατρειδών, κατέχει κεντρική θέση στην ποίηση του Σεφέρη

Η τελευταια μερα –Μαρωνίτης στενή σχέση τέχνης και τεχνικής-+επιπεδα =ιστορικό παρόν δημόσιο και όντως ιστορικό (σκηνικό επίσημης κηδείας) / ιστορικό παρελθόν διακειμενικές αναφορές (Ιλιάδα-κεφαλοβρυσα όπου ο εκτωρας φανταζεται την ανδρομαχη σκλάβα, Θουκυδίδης-Ιστορία-αιχμαλωσια, ταπείνωση ως αποτελεσματα της σικελικής εκστρατείας , ανοιξη.. ραγιάδες=δημοτικό τραγουδι ενώ αισιοδοξο εδώ σακατεμενο)-

Ο βασιλιάς της Ασίνης (Ιλιάδα)- Ένας γέροντας στην ακροποταμιά- Έγκωμη (αρχαιολογικός χώρος της Κύπρου-αναδυση ονειρικης γυναικειας μορφής όχι απο θαλασσα αλλά απο γη-κράμα της αρχαιας θεοτητας του έρωτα και της θεοτοκου-εξιδανικευμενη όπως η Φεγγαροντυμενη του Σολωμου στον Κρητικο=συνθεση διαφορετικων εποχών του ελληνισμου που πρωτος επιχειρησε ο παλαμας στη φλογερα του βασιλια και ο σικελιανος στο πασχα των ελληνων)

Επί σκηνής Γ΄ = πραγματεύεται φανερά μιαν εκδοχή του μύθου των Ατρειδών,ζωντανεύοντας την τραγική Κλυταιμνήστρα –οι τελευταίοι στίχοι παραπέμπουν άμεσα στην αισχυλική ορέστεια αλλά και τα «εκδικητικά λουτρά»- (Κατα βαθος ειμαι ζητημα φωτος-Σεφερης/ Ειμαστε απο φως, δεν μας αγγιζει ο θανατος-Θέμελης/πώς λοιπόν μπορεί να μην εισαι φως;-Κακναβατος)

Στροφή -- Παραπέμπει στον όρο της μετρικής αλλά και της ευρύτερης στροφής παό την παραδοσιακή στη νεωτερική ποίηση. Τα παραδοσιακά εκφραστικά χαρακτηριστικά υπονομεύονται από την ειρωνεία, τη διάχυση του νοήματος, την τολμηρή στιχουργική επινοητικότητα. Κρυπτογραφικά (Παλαμάς).
Στέρνα -- Η πιο ολοκληρωμένη απόπειρα προς την "καθαρή ποίηση" (της απόλυτα καθαρισμένης από οποιοδήποτε μη ποιητικό στοιχείο ποίησης). Πυκνή συμβολική οργάνωση με ανεξάντλητα πεδία ερμηνευτικών δυνατοτήτων.
Μυθιστόρημα -- 24 μέρη (όπως οι ραψωδίες Ιλιάδας/Οδύσσειας). Θέμα: η Μικρασιατική καταστροφή, η σκληρή μοίρα του ελληνισμού σε διαχρονική κλίμακα. Διαρκής αντιπαραβολή α/ε και σύγχρονου ελληνικού κόσμου. Αξιοποίηση "μυθικής μεθόδου". Ενσωμάτωση υπαινικτικών παραπομπών αι αλλόγλωσσων χωρίων.
Τετράδιο Γυμνασμάτων -- Λυρικός λόγος. Αφηγηματική και κριτική διάθεση. Διάλογος ποιητή με αρχαία παράδοση οργανωμένος βάσει του μοντερνιστικού προτύπου.
Ημερολόγιο Καταστρώματος α' (τελευταία μέρα) -- Εμπειρία πολέμου ως ήδη συντελεσθέν βίωμα.
Ημερολόγιο Καταστρώματος β' -- Κατοχή. Σαν αφήγηση επικαιρότητας. Μεγάλη γκάμα διαθέσεων και τόνων. Ποικιλία θεματικών πυρήνων. Θέμα: οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ποιητική και πολιτική συνείδηση του "πρόσφυγα-ποιητή" στα χρόνια του πολέμου.
Κίχλη -- Συνθετικό ποίημα. Σκοτεινότητα. Πηγή έμπνευσης: η επίσκεψή του στην Κύπρο. 3 αποκαλύψεις για τον ποιητή: α. ένα ηδονικό αίσθημα επιστροφής στον μαγικό κόσμο των παιδικών του χρόνων β. αποκάλυψη μιας αυθεντικής αδιάσπαστης εκδοχής του ελληνισμού γ. το δραματικό βάρος της ιστορικής στιγμής.
Οι γάτες τ' Αι Νικόλα -- Αρμονική σχέση ανθρώπου με φυσικό του περίγυρο. Η προσήλωση την πραγμετικότητα επιτρέπει την ανάπτυξη μια ςπιο ιστορικής προσέγγισης στη διαπλοκή του μύθου με την ιστορία.
Ο δαίμων της πορνείας -- Καβαφικός τρόπος. Το περισσότερο ιδιωματικό και το πιο έντονα αφηγηματικό ποίημα του Σεφέρη.
Τα τρία κρυφά ποιήματα -- ποιήματα "κοντής ανάσας". Τόνος εξομολογητικός. Λιτά ποιητικά κείμενα. Ώριμος προσωπικός απολογισμός.
Επί Ασπαλάθων -- Επικαιρικό και πολιτικό. Αναφέρεται στη φοβερή μεταθανάτια τιμωρία όσων διαπράττουν αδικίες.

Ελύτης

Ποίηση αισιόδοξη, φωτεινή, εφηβική, όπου το Αιγαίο έχει κεντρική θέση. Περισσότερο αισιόδοξος και φωτεινός χωρίς να του λείπει ο προβληματισμός. Επηρεάστηκε καθοριστικά από τον υπερρεαλισμό (Paul Elyard). Ικανότητα να δαμάζει τις υπερρεαλιστικές εικόνες και να τους δίνει μορφή, τάξη και λογική.   
Άξιον εστί: έργο σταθμός, συνδυάζει γόνιμα στοιχεία της ελληνικής παράδοσης και της μοντέρνας ποιητικής (γλώσσα εκκλησιαστικής υμνογραφίας, έπη Ομήρου, ποιήματα Σολωμού).

Του Αιγαίου (ο έρωτας, το αρχιπελαγος)

Η τρελή ροδιά

Η πορτοκαλένια (όπως σε ξέρει το φιλί, κανένας δεν σε ξέρει)

Άξιον Εστί

Το Δοξαστικόν (εθνικη εμπειρια πολεμου ηττας και κατοχης αντιμετωπιζονται σαν τα παθη του Xριστου)

Mοντέρνα ποιηση έλλογη συγκινησιακή αλληλουχια, ιδιαίτερα επιμελημενη μορφικη οργανωση = ασυμβιβαστη με την εκρηκτικη εκφραστικη αυθορμησια του υπερρεαλισμου, διασπαρτες εικονες εκφραστικης τολμης στα ορια του αλογου

Η αυτοψία (κι όλο το δάσος να σαλεύει ακόμα πάνω στον ακιλήδωτο αμφιβληστροειδή)

Λακωνικόν (λοιπόν αυτος που γύρευα ειμαι)

Μικρή πράσινη θάλασσα = ορμή, ασιοδοξία, φύση και νεότητα-εκφραστική λιτότητα, ελεύθερος στίχος, συχνές επαναλήψεις μουσικότητα που παραπέμπει στο λυρισμό της παλαιότερης ποίησης-η ερωτική γυναικεία μορφή συνδέεται με τον ιωνικό πολιτισμό (παράλια Μ.Ασίας) και ιδιαίτερα με τη φιλοσοφία του Ηράκλειτου-το γεγονός της νοσταλγικής αναφοράς στη Σμύρνη και στις χριστιανικές εκκλησίες της απηχεί έμμεσα το επώδυνο ιστορικό γεγονός της Μικρασιατικής καταστροφής.

3 περίοδοι:
α. Κυριαρχούν η φύση και η μεταμόρφωση των πραγμάτων. Υπερρεαλισμός (Ήλιος ο πρώτος)
β. Μεγαλύτερη ιστορική και ηθική συνειδητοποίηση
γ. Φωτόδεντρο
δ. οι μεταγενέστερες συλλογές του

Προσανατολισμοί -- μια ποίηση φωτεινή, αισιόδοξη, εφηβική, όπου το Αιγαίο έχει κεντρική θέση. Υπερρεαλιστικές αντιλήψεις. Στιλπνή επεξεργασία των λέξεων. Επιμονή στην εικόνα, στην ονειρική ατμόσφαιρα της εφηβικής αθωότητας, στον χειρισμό της ερωτικής θεματικής. Μορφική οργάνωση που πειθαρχεί σε αυστηρές αρχές.
Ήλιος ο πρώτος -- στην ίδια κατεύθυνση. Εξυμνεί το κλίμα μιας καλοκαιρινής μέρας δίχως τέλος και πέρα από τον χρόνο. Απολογητικοί τόνοι.
Άσμα ηρωικό και πένθιμο -- Επιχειρεί να μυθοποιήσει την ιστορία του αλβανικού πολέμου. Ελευθερία, ελληνική φύση, ερωτική όρεξη, σεμνή ανδρεία.
Άξιον εστί -- Αποκρυσταλλώνει τις δύο όψεις του λυρισμού του: έπαρση, τύψη, διδαχή, εξομολόγηση. Στερεομετρικά οικοδομημένο. Επίπεδα: α. χώρος του υποκειμένου β. χώρος της ιστορίας γ. χώρος της μεταφυσικής. Ο ποιητής νικά τους πολεμίους του χάρη στην ταύτισή του με τον ελληνικό χώρο και την ιστορία του. Γλωσσικό υλικό: αναζωογοννημένες λέξεις 4 χιλιετιών. Επικοί τόνοι.
6 +1 τύψεις για τον ουρανό -- μερικά από τα τελειότερα και υψηλότερα λυρικά ή ελεγειακά ποιήματα της ελληνικής λαλιάς. Κρίθηκαν ως ώριμες εκφράσεις του "εσωτερικού λυρισμού" του Ελύτη.
Φωτόδεντρο -- Νέα τροπή στον λυρισμό του. Κρυπτικά νοήματα και μεταφυσικοί υπαινιγμοί. Τάση προς απλοποίηση (τραγούδι, απλοί στίχοι).
Θεματικά εστιάζει στο ζητούμενο της ατομικής "απελευθέρωσης".
Ο υπερρεαλιστικός λυρισμός του ανασυγκροτείται σε μια φυσική, πολιτική, μεταφυσική και ποιητική ιδεολογία.
Ποίηση ως σύστημα που φιλοδοξεί να απορροφήσει τόσο τη φιλοσοφία όσο και την πολιτική της εποχής της.



Νικόλας Κάλας


Ο μόνος από τους υπερρεαλιστές που αντιλαμβανόταν και υποστήριζε τον υπερρεαλισμός ως "πράξη¨, πέραν της όποιας καλλιτεχνικής ή αισθητικής δραστηριότητας.
Η μορφή είναι δευτερεύουσα υπόθεση.
Συνεχής επαφή με Παρίσι, εντυπωσιάζει τον Μπρετόν.
Απείχε από την ελληνική πνευματική ζωή. Ο πρώτος συνειδητά μοντέρνος ποιητής.
Πολλά από τα ποιήματά του έχουν έκδηλες συγγένειες με τον φουτουρισμό.
Ποίηση παιγνιώδης, εναντιώνεται στον λυρισμό και την παράδοση, αξιοποιεί παρηχήσεις, ψυχαναλυτικές αναφορές, ευρηματικά τεχνάσματα.

 

Εμπειρίκος

Επίσημος εκπρόσωπος του υπερρεαλισμού, πρώτος που χρησιμοποίησε την αυτόματη γραφή δίνοντας έναν πλούτο από εικόνες μέσα από τους χώρους του υποσυνείδητου. Ποίηση που δεν έχει ρυθμό και μέτρο, γλώσσα που περιέχει άφθονες λέξεις από την καθαρεύουσα  και ην επιστημονική ορολογία.
Ενδοχώρα απελευθέρωση από τον άκρατο υπερρεαλισμό. Μετά τον πόλεμο ολοκληρωτική απελευθέρωση του φροϋδικού ασυνείδητου.

Χειμερινά σταφύλια –τα δεινά μιας γυναίκας-παιδιού, όχι απόλυτα ακτανότητο (η μυγα που ματιάζει ένα διαμάντι) στοιχειωδης συγκινησιακη ακολουθια-(Ιππευων ονους αγαπων κυριες=άκρατα υπερρεαλιστικό, δυσδιακριτος αφηγηματικος αξονας)- Το ρήμα αγναντεύω (το μέλλον της ολόκληρο και το παρον μου) λιγοτερο υπερρεαλιστικο, εντονη ρυθμικοτητα, λυρικο λεξιλογιο, λογική και μορφική συνοχή, βασίζεται σε μια σειρά από μεταφορές μάλλον απλώς μοντέρνο.

Στέαρ (η πλάστιγξ κλείνει εκεί που προτιμάμε)

Στροφές στροφάλων (ω υπερωκεάνειον.. κυνηγητές εμείς της γοητείας των ονείρων). Απλό, ευρύχωρο, συγκρατηκά ολοκληρωμένο, είναι ύμνος της ελληνικής ναυσιπλοΐας.
Σε αντίθεση με την Υψικάμινο, η καθαρεύουσα υποχωρεί, η λογική αλληλουχία είναι αναγνωρίσιμη.

Αι λέξεις (Gloria, Gloria in excelsis)

Υψικάμινος -- δεν αποτελεί προϊόν υπερρεαλιστικού αυτοματισμού, αφού περιέχει μια ποίηση έντεχνα γραμμένη στην οποία οι κανόνες της ελληνικής σύνταξης εφαρμόζονται αυστηρά.
Οκτάνα -- Ερωτικό όραμα. Αποφεύγεται και η ελάχιστη αναφορά στην ελληνική και διεθνή πραγματικότητα.

Εγγονόπουλος

Στους εκφραστικούς τρόπους ακραίος υπερρεαλιστής, γλώσσα ιδιότυπη με αρκετά λόγια στοιχεία, βαθύς λυρισμός. Μπολιβάρ (Φεραίος, Ανδρούτσος μέχρι κατοχική αντίσταση) πιο διαλλακτικός υπερρεαλισμός.

(ζωγραφική ενάργεια στο έργο του)

Το καράβι του δάσους

Γυψ και φρουρά (μεγαλύτερος βαθμός σκοτεινότητας-πληρης συγκινησιακή σύνδεση όχι έλλογη, η τελευταία παρομοιωση

Τα γυαλινα τρυπανια μεσα στους εγκεφαλους των ποιητών- μη υπερρεαλιστική καταβολή, κάνει όλο το ποιήμα να είναι μια αναφορα στο νόημα της ποίησης ιδωμένο απο τους υπερρεαλιστές.

Ζει ο Μέγας Αλεξανδρος;

Πρωινό τραγούδι

Το χέρι (εις το παράθυρον του Αναπλιού) συχνες επαναληψεις στιχων, ερωτισμός με μελαγχολική νοσταλγια, εκφραστική λιτοτητα.
Μπολιβάρ -- ενθουσιώδεις κριτικές. Ελληνοκεντρικός πυρήνας. Η εθνική αντίσταση προβεβλημένη σε παγκόσμιο πλαίσιο σημασιολογείται ως γενικότερη επαναστατική ορμή. Συγκερασμός Οδυσσέα Ανδρούτσου με τον Μπολιβάρ: όχι ιστορικά τόσο αυθαίρετος. Έργο αινιγματικό.

Ρίτσος

Πολυγραφότερος, πολύστιχα ποιήματα γεμάτα εικόνες, εξαιρετικούς εκφραστικούς τρόπους, με συχνά πολιτικοκοινωνικό περιεχόμενο.
Επικρίσεις συχνά ρητορεύει, κάποια ποιήματα δυσανάλογα μεγάλα και περιέχουν περιττά στοιχεία, του λείπει η συνθετική ικανότητα.
Επιρροές: Καρυωτάκης, Μαγιακόφσκι, Υπερρεαλισμός, Συμβολισμός, Δημοτικό τραγούδι, Θεματική: τα προβλήματα του σύγχρονου ανθρώπου(μοναξιά, αλλοτρίωση, υπαρξιακά ερωτήματα, στέρηση ελευθερίας, αγώνας για καλύτερη ζωή, υπηρέτηση πολιτικοκοινωνικής ιδεολογίας) Η τιμή της πέτρας εναντιώνεται στην τιμή του χρυσού (Μαρωνίτης για το συνδυασμό σημαντικών και καθημερινών)

Επιτάφιος- 15συλλαβος, ομοιοκαταληκτο διστιχο λαϊκο μοιρολόι-έκφραση και σύνταξη απλες, εικονες στα πλαισια παραδοσιακής κατανοητής εκφρασης- Εαρινή συμφωνία –(κοβοντας χαμομηλια και βλεποντας τη θαλασσα θα ξαναπουμε την παιδικη μας δεηση) –

Θαλασσινο αποβροχο (αναμεσα απ’τη χαραμαδα του φιλιου σου)

Το κορίτσι που αναβλεψε (Τόσα χρόνια, τα μάτια μου ξένα είχαν βουλιάξει μέσα μου)

Τη Ρωμιοσυνη μην την κλαις  

Σχήμα της απουσίας (πιο τολμηρή σύλληψη εικονων-χρηση θαλάσσιας εικονοποιίας για να εκφραστεί το συναίσθημα του πένθους, ποιητική σύλληψη περίπλοκη και δυσνόητη η εικόνα των τελευταίων στίχων εντελώς ασυνήθιστη) (χιλιάδες μικροί σταυροί απ’τα πέλματα των θαλάσσιων πουλιών)
Τα κεντρικά χαρακτηριστικά της ποιητικής του:
. φροντίδα για την αναγνωσιμότητα. Απευθύνεται στον απλό αναγνώστη χωρίς να απαιτεί ειδική εξάσκηση.
. Έντονη καλλιτεχνική ανησυχία, ανεξάντλητη εφευρετικότητα, διαρκής πειραματισμός με νέες φόρμες.
. ιστορικότητα, επικαιρικότητα, αυτοβιογραφική φόρτιση.
. γλώσσα καθημερινή.
. πλούσιος λυρισμός με τάση προς αισθηματολογία.
. πεζολογικό ύφος της προφορικής κουνέντας, δραματική εξφορά, και κοφτή έκφραση.
. λυρικότητα, θεωρητική στοχαστικότητα.

1η περίοδος 1930-1936:
Στίχος καλοδουλεμένος αλλά και ειρωνικά διαβρωμένος. Επίδραση Καρυωτάκη και Βάρναλη. Συχνά σατιρικός, αυτοσαρκαστικός. Κοινωνική κριτική. Ψυχική απομόνωση. Κανένας αυθόρμητος ενθουσιασμός. Ηθική εξάντληση.
Επιτάφιος -- στα πρότυπα του δημοτικού τραγουδιού.

2η περίοδος 1936-1943:
Ελεύθερος στίχος. Εμφάνιση πρώτων υπερρεαλιστικών στοιχείων. Λυρική, μουσική διάθεση.

3η περίοδος 1944-1955:
Υποχωρεί ο μουσικός λυρισμός. Πικρός λόγος κάποτε σκληρός. Στοχαστικός τόνος. Σύντηξη των πιο ετεροθαλών εκφραστικών τρόπων. Επικαιρική θεματική (Κατοχή, Αντίσταση, εμφύλιος, ήττα, εξορία)

4η περίοδος 1956-1966:
Η πιο δημιουργική περίοδος. Κριτική διάθεση απέναντι στις πρακτικές της Αριστεράς. Συνειδησιακές συγκρούσεις.
3 κύκλοι: α. ο κύκλος των πραγμάτων β. ο κύκλος των χορικών γ. ο κύκλος της 4ης διάστασης: ως κορυφαία στιγμή στη δημιουργική εξέλιξη του Ρίτσου. Πρόκειται για εκτενείς μονολόγους στους οποίους οι μυθικές αναφορές διαπλέκονται με ιστορικές και αυτοβιογραφικές συνδηλώσεις. Γερασμένοι αντιήρωες στο γνώριμο καβαφικό μοτίβο που δηλώνεται με ζεύγη φρορά-χρόνος, παρόν-παρελθόν. αναχρονισμοί. Διαρκής δραματική αναμέτρηση. Ποίηση ως ανάλυση και στόχος της η γνώση.

5η περίοδος 1967-1990:
Νέοι εκφραστικοί τρόποι. Υπρρεαλιστικές τεχνικές. Επιστρέφει στο δημοτικό τραγούδι και το λαϊκό μοιρολόι.

ΚΕΙΜΕΝΑ ΑΝΘΟΛΟΓΙΟΥ

1. Γιώργος Σεφέρης (1900-1971)

"Fog" (435)

"Μυθιστόρημα" (436)

"Η τελευταία μέρα" (438)

"Ο βασιλιάς της Ασίνης" (440)-- Εποχή γραφής: 1940. Κρίσιμη εποχή, επικρατεί ολοκληρωτισμός. Ανήκει στα Ημερολόγια Καταστρώματος. Ελεύθερος στίχος. Κυριαρχεί το "εμείς". Δίπλα στη θάλασσα, κάτω από τα ερείπεια των Μυκηνών και της Ακρόπολης, αναζητά επίμονα τον βασιλιά της Ασίνης. Ένα κενό κάτω από την χρυσή ταφική προσωπίδα για να εξηγήσει τη διάλυση και την τραγικότητα του σήμερα καταφεύγει σε νέες εξερευνήσεις πίσω στο παρελθόν. Ιστορικό κλίμα αγωνίας ανάμεικτη με αποφασιστικότητα και τόλμη. Δίνει νόημα συμβολικό στις Μυκήνες. Περικλείει την Ελλάδα αδιαίρετη στον χρόνο, χρόνο και ανθρώπινο στοιχείο. Υπάρχει αγωνία για τον σύγχρονο άνθρωπο. Ο Σεφέρης δεν είναι εύκολος ποιητής, ωστόσο δεν είναι σκοτεινός. Η γλώσσα του είναι δύσκολη, αυτή όμως πετυχαίνει να εκφράσει με μοναδική απλότητα (όχι ευκολία) τα νοήματα και τους προβληματισμούς. Ποίηση απαισιόδοξη και μελαγχολική. Αναλογίζεται την ανθρώπινη μοίρα, δεν οδηγεί σε άρνηση, διαφαίνεται ελπίδα. Φως κάτω από την άρνηση. Υπάρχει πίστη ελπιδοφόρα που απορρίπτει τον μηδενισμό.

"Κίχλη" (442)

"Ο δαίμων της πορνείας" (444)

"Οι γάτες τ' Αι-Νικόλα" (446)

"Επί Ασπαλάθων" (448)

2. Ανδρέας Εμπειρίκος (1901-1975)

"Χειμερινά σταφύλια" (450) -- Συλλογή Υψικάμινος. Γραμμένο σε πεζό. Γνήσια υπερρεαλιστική τεχνοτροπία. Αυτόματη γραφή. Άλογο. Πλούσιες και ευφάνταστες εικόνες χωρίς λογικό ειρμό. Απόλυτη απελευθέρωση σκέψης από λογική. Προβάλλονται έννοιες-κλειδιά, ενώ η ανορθόδοξη σύνθεση δημιουργεί ατμόσφαιρα γενικής ελευθερίας. Έχει ευκρινή ανάπτυξη θέματος, βίαιες συζεύξεις ανόμοιων στοιχείων. Στοιχειώδη συγκινισιακή αλληλουχία. Αισθήματα θλίψης και κάποιας ειρωνίας.

"Θρυλικόν ανάκλιντρον" (450)

"Κλωστήριον νυχτερινής ανάπαυλας" (450)

"Αφρός" (451)

"Στέαρ" (452)

"Στροφές στροφάλων" (452)

"Αι λέξεις" (455)

"Εις την οδόν των φιλελλήνων" (455)

"Του Αιγάγρου" (457)

"Μαντόναι ή Κυρίαι των πόλεων" (459)

3. Νίκος Εγγονόπουλος (1907-1985)

"Το καράβι του δάσους" (460) -- Υπερρεαλιστική ταυτότητα του ποιήματος τίτλο. Συνδυάζει δυο ασυμβίβαστα μεταξύ τους στοιχεία (καράβι και δάσος) ζωγραφικής ενάργειας του ποιητή. Διαυγείς εικόνες όχι λογικές αλλά υπερρεαλιστικές, περιέχουν μεγάλο βαθμό άλογου στοιχείου, επιχειρώντας αυθαίρετα συμπαραθέσεις ανόμοιων στοιχείων. Μολονότι δεν μπορούμε να συνδέσουμε διανοητικά τις φράσεις του ποιήματος, μπορούμε να τις συνδέσουμε συγκινησιακά. Οι τελευταίοι στίχοι μας δίνουν το κλειδί του νοήματος. Στόχος των υπερρεαλιστικών εικόνων που προηγούνται είναι να εκφράσει ο ποιητής τα φευγαλέα οράματα χαράς που έβλεπε ως παιδί στα μάτια των πουλιών.

"Γυψ και φρουρά" (461) -- Άσχετος τίτλος συμφωνεί με υπερρεαλισμό. Οι στίχοι είναι σκοτεινοί (μεγάλος βαθμός σκοτεινότητας). Ισορροπία ανάμεσα στο υπερρεαλιστικό και το συμβολικό, άλογο. Δίνει στους στίχους μεγάλη δραστικότητα. Δε συνδέεται διανοητικά η αλυσιδωτή παρομοίωση από την οποία αποτελείται το ποίημα. Ωστόσο, η συγκινησιακή σύνδεση είναι πλήρης. Μιλάει για την ομορφιά που ανακαλύπτουμε στα πιο ανόμοια πράγματα, που είναι η κύρια επιδίωξη του υπερρεαλισμού.
στ. και ίσως.. ποιητών: παρομοιάζει άλογη συμπαράθεση εικόνων των προηγούμενων στίχων
στ. με γυάλινα τρυπάνια στους εγκεφάλους των ποιητών: καταλαβαίνουμε ότι αναφέρεται στο νόημα της ποίησης από την υπερρεαλιστική σκοπιά.

"Μόλις σημάνουν τα μεσάνυχτα, ο Jef, το μέγα αυτόματον" (462)

"Μπολιβάρ" ένα ελληνικό ποίημα" (463)

"Η τελευταία εμφάνισις του Ιούδα του Ισκαριώτη" (469)

"Ποίηση 1948" (470)

"Περί ύψους" (470)

4. Νικόλαος Κάλας (1907-1988)

"Αθήνα 1933" (473)

"Ορέστης" (474)

"Ασπασία Γλυκοφιλούσα" (475)

"Πρωθύστερον" (476)

"Μεταφορές ενσωματώσανε τη σκέψη" (476)

5. Γιάννης Ρίτσος (1909-1990)

"Επιτάφιος" (478) -- Το ποίημα ανταποκρίνεται κυρίως στις επιταγές της ποίησης που προωθούσε τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αι. η μαρξιστική αριστερά. Είναι γραμμένο σε 15σύλλαβο στίχο, που είναι και ο στίχος του δημοτικού μας τραγουδιού. Η οργάνωση του ποιήματος σε ομοιοκατάληκτα ζεύγη στίχων παραπέμπει στο ομοιοκατάληκτο δίστιχο λαϊκό μοιρολόι. Αφηγητής του ποιήματος είναι μια μάνα που θρηνεί τον γιο της, ο οποίος σκοτώθηκε σε μια διαδήλωση καπνεργατών στη Θεσ/κη τον Μάη του 1936. Η έκφραση και η σύνταξη του ποιήματος είναι και αυτές απλές, κατά τα πρότυπα του δημοτικού τραγουδιού, ενώ οι εικόνες, παρά τη φρεσκάδα της φαντασίας τους, δεν ξεφεύγουν από τα πλαίσια της παραδοσιακής κατανοητής ποιητικής έκφρασης.
Μακροσκελές ποίημα με 8 δραματικούς μονολόγους. Όλοι εισάγονται με μια σύντομη σκηνική οδηγία σε πεζό λόγο. Γλώσσα: δημοτική με ιδιωματισμούς. Ο θρήνος της μάνας δεν περιορίζεται στην θλίψη και τον πόνο, εξελίσσεται στην ακλόνητη πίστη στον σκοπό για τον οποίο πέθανε ο γιος της. Για την μορφή της μάνας αντλεί στοιχεία από Βάρναλη που απεικονίζουν την Παναγία. Επιδράσεις από Καρυωτάκη. Επώδυνη προσήλωση και ορφανεμένη μάνα παραπέμπουν στον προφορικό θρήνο (Μεγ. Παρασκευή).

"Αναγκαία εξήγηση" (479)

"Εφηβεία" (479)

"Μια ασήμαντη ιστορία" (480)

"Ο χώρος του ποιητή" (480)

"Οι τάφοι των προγόνων μας" (482)

"Ο Ηρακλής κι εμείς" (482)

"Η απόγνωση της Πηνελόπης" (484)

"Η χαμένη Υπερβόρειος" (484)

"Η ζωή μας στις Φαρές" (485)

"Κλήσις" (486)

"Ιστορία" (487)

"Στην οδό που δεν ονομάστηκε οδός Παζολίνι" (487)

"Δευτερόλεπτα" (488)

6. Οδυσσέας Ελύτης (1911-1996)

"Επέτειος" (489)

"Η τρελή ροδιά" (491)

"Ήλιος ο πρώτος" (492)

"Άξιον εστί" (493)

"Η αυτοψία" (498)

"Το φωτόδεντρο" (499)

"Δώρο ασημένιο ποίημα" (502)

"Ο φυλλομάντης" (503)

"Θάνατος και ανάστασις του Κων/νου Παλαιολόγου" (505)

"Villa Natacha" (507)

Ελπ 30 - Η ποίηση του Κ.Γ. Καρυωτάκη

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10


ΕΝΝΟΙΕΣ - ΚΛΕΙΔΙΑ:

• Γενιά του 1920
• Κοινωνική ευθύνη του ποιητή
• Συμβολισμός - (φιλολογικός-κοινωνικός-πολιτικός) ρεαλισμός
• Καταραμένος ποιητής
• Καρυωτακισμός

Ιστορικό & Κοινωνικό Πλαίσιο:

Αποτυχία Μεγάλης Ιδέας, Μικρασιατική καταστροφή, Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, προσφυγιά => πεσιμισμός, αποπροσανατολισμός, απόγνωση, αισθήματα οδύνης και διάλυσης που προκάλεσαν η συντριπτική εθνική ήττα της Μικρασιατικής Καταστροφής και τα επακόλουθα προβλήματα της κοινωνικής ένταξης των προσφύγων.

Ο ποιητής ως πνευματικός άνθρωπος έχει κοινωνική ευθύνη και βρίσκεται σε αναπόσπαστη σχέση με το κοινωνικό περιβάλλον.
Ο Καρυωτάκης βίωση τη βίαιη απόσπαση κι εντέλει τη σύγκρουσή του με το κοινωνικό σώμα. Η αυτοκτονία τους θεωρήθηκε πράξη που υπερέναινε την ατομική σφαίρου του ανθρώπου και πεσελάμβανε σχεδόν συμβολική σημασία ως κοινωνικό γεγονός. Συναρτηένη ε την υπηρεσιακή περιπέτιά του (απόσπαση στην Πρέβεζα) ερμηνεύτηκε ως χειρονομία δημόσιας αντεκδίκησης.

Τρεις ποιητικές συλλογές:

Ο πόνος του ανθρώπου και των πραγμάτων (1919)
Νηπενθή (1921-ομηρική λέξη που σημαίνει αυτά που διώχνουν το πένθος)
Ελεγεία και σάτιρες (1927= η δραστικότερη έκφραση του ιστορικοκοινωνικού στίγματος της εποχής ανάμεσα στον α΄ και β΄ παγκοσμιο πόλεμο-στο πρόσωπο του Καρυωτάκη θάβεται η Μεγάλη Ιδέα)

Γενιά του ’20: κύρια χαρακτηριστικά της:

Χαμηλόφωνος λυρισμός, χρηση καθημερινού λεξιλογίου, αίσθηση πίκρας για την απώλεια των ιδανικών και απογοήτευσης από την αδιάφορη και μίζερη ζωή της πόλης, νοσταλγία των περασμένων και διαθεση φυγής στη φύση και στο πραγματικό ή ονειρικό ταξίδι

Άλλοι ποιητές της γενιάς του 20:

Τέλος Αγρας, Ναπολεων Λαπαθιώτης, Κώστας Ουράνης, Ρώμος Φιλύρας

 

Θεματική:

Αντιθετικά Ζεύγη

π.χ. δυστυχισμένο παρόν – ευτυχισμένο παρελθόν.

Όλα τα αντιθετικά ζεύγη, δηλώνουν πως η σύγχρονη ζωή είναι ρηχή, άρα απατηλή και νόθα, ενώ η ζωή του παρελθόντος είναι ουσιώδης.

κυνήγημα του ιδανικού κι έπειτα η αποτυχία, ο πόθος κι έπειτα η απάτη, η πλάνη κι έπειτα η απογοήτευση=διάσταση ανάμεσα στις επιθυμίες και τις ψυχικές διαθέσεις του ατόμου και την περιβάλλουσα αντικειμενική πραγματικότητα.  Η διάσταση αυτή φτάνει ως την ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΡΗΞΗ- η αντίθεση μετατίθεται από τη σχέση υποκειμενικού-αντικειμενικού στη σχέση φαινομένου-ουσίας (καψωμενος)-τέλος παραδοχή του Κοσμικού τίποτε, του απόλυτου μηδενός, που συνδέεται με τη συνείδηση της τραγικότητας του κόσμου και τη συνακόλουθη οριστική επιλογή του θανάτου έναντι της ζωής-σάτιρες κυρίως=κέντρο της θεματικής η τετριμμένη ρηχότητα της σύγχρονης ζωής-άγρας ρεαλιστικήεκφραστική προοπτική του τραγικού ρομαντικού, νεοαστικός ρεαλισμός σε τρεις κατηγορίες: φιλολογικός, κοινωνικός και πολιτικός-σάτιρες επίσης συγκροτούν το αδιέξοδο κοινωνικό πλαίσιο της πεισιθάνατης βιοθεωρίας του Κ.-επίσης κεντρικό θέμα η ποίηση (περισσότερα από τα μισά): κατάδειξη αδυναμίας της ποίησης να αποτρέψει τη συγκρουσιακή και εντέλει αδιέξοδη σχέση με την πραγματικότητα, ειρωνική και αυτοσαρκαστική προβολή της συμβατικότητάς της ως δραστηριότητας που έχασε πια κάθε κοινωνική λειτουργικότητα-στα ποιήματα ποιητικής το πρόβλημα της υπαρξιακής αγωνίας και ματαιότητας συναρτάται με το πρόβλημα της (περιθωριοποιημένης) θέσης του ποιητή στην κοινωνία-μια ταπεινή τέχνη χωρίς ύφος (εμβατηριο πένθιμο και κατακόρυφο) τον οδηγεί στα όρια της σιγής-την οριστική παράδοση του ποιητικού λόγου στη σιωπή

Θεματικές κατηγορίες:

Φιλολογικός κύκλος

Κοινωνικός κύκλος

Πολιτικός  ρεαλισμός

Γράφει τα λεγόμενα «ποιητικά ποιήματα».

Με την ποίησή του δηλώνει ότι η ποίηση αδυνατεί να αντιστρέψει ό,τι πεσιμιστικό υπάρχει, οπότε είναι μια ταπεινή τέχνη, χωρίς ύφος, που αγγίζει τα όρια της φυγής.

Γλώσσα:

Χρησιμοποιεί και καθαρεύουσα και δημοτική, αλλά κατά βάση δημοσιοϋπαλληλική καθαρεύουσα.

Σε ό,τι αφορά τη μορφολογία, οι κανόνες της έμμετρης ποίησης ακολουθούνται πιστά. Στην προσπάθεια υπονόμευσης του παραδοσιακού επιχειρεί μετρικές παραβάσεις κάποιες φορές.

ανομοιογένεια γλωσσικού υλικού-παράλληλη χρηση ή ανάμιξη τύπων καθαρεύουσας (δημοσιοϋπαλληλικής) και δημοτικής-ροπή για την καθαρεύουσα=απεμπλοκή από κανονιστική γραμμή γενιάς 80 δημοτιστικής ορθοδοξίας-εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων ακολουθεί τους κανόνες της έμμετρης ποίησης (ιαμβικός ρυθμός, στραφικά συστήματα, ομοιοκαταληξία κ.α.)-Παπαζογλου διεξοδικά: χαρακτηριστικό της η προμελετημενη παραφωνία, ο παράταιρος ήχος, μεθοδευμένες μετρικές παρεμβάσεις (ασυνήθιστες τομές, υπερβολικοί διασκελισμοί, παρατονισμοί κα) εξυπηρετούν την αργή αλλά σταθερή υπονόμευση του παραδοσιακού μετρικού οργανισμού-δεν ανανέωσε το νεότερο ελληνικό στίχο αλλά εξέφρασε την πίεση που ασκείται στο εσωτερικό της παραδοσιακής φόρμας του=η πίεση στο περιεχόμενο=κοινωνική ασφυξία  που βρίσκει διαφυγή στην κιονωνική καταγγελία συνοδεύεται από την αδυναμία της πλήρους έκφρασης μέσα στα παραδοσιακά σχήματα

«Ποιητική»:

Επηρεασμένος από Γαλλικό συμβολισμό.

Χρησιμοποιεί τον υπερβατικό συμβολισμό (αφηρημένες εικόνες, μουσική υποβολή του λόγου, με σκοπό να δημιουργηθεί μια ιδεατή πραγματικότητα).

Το γεγονός ότι βρίσκεται σε ρήξη με την πραγματικότητα, τον κάνει Ρεαλιστή.

Βρίσκεται δε σε δυσαρμονία με την αρνητική πραγματικότητα.

Σε καμία περίπτωση δεν είναι ρομαντικός, γιατί είτε ως ποιητής είτε μέσω των ηρώων του έργου του, δεν καταφέρνει να αναδείξει τα ιδεώδη του ρομαντισμού.

τεχνοτροπία του πριν από τις σάτιρες επιρροή από γαλλικό συμβολισμό-ιμπρεσσιονιστικός συμβολισμός του συναισθήματος (δυσφορία και αρνητική διάθεση του ποιητή δεν δηλώνονται ρητά αλλά υποβάλλονται μέσα από τα θλιβερά και πένθιμα τοπία και πράγματα)-στα ελεγεία υπερβατικός συμβολισμός=αφηρημένες εικόνες και μουσική υποβολή του λόγου επιχειρούν να συλλάβουν και να αποδώσουν μια ονειρική ή ιδεατή πραγματικότητα-τύπος καταραμένου ποιητή (αναπτύχθηκε στα πλαίσια του γαλλικού συμβολισμού)=ο ποιητής που βρίσκεται σε διαρκή δυσαρμονία με την περιβάλλουσα πραγματικότητα, κυριαρχείται από ολέθρια πάθη και συνθέτει το έργο του αναλώνοντας τον εαυτό του αφού ζωή και τέχνη είναι αδιαίρετες-σάτιρες=στροφή του στον ρεαλισμό-άρρηκτος δεσμός ποίησης και ζωής-το έργο του σε σύγκριση με την ελληνική ποιητική πραγματικότητα της εποχής του αναδεικνύεται σε σημείο ρήξης-ο Κ. Όχι μόνο αρνείται αλλά στις σάτιρες χλευάζει τις υπερβατικές ιδιοτητες της ποίησης-η ποίηση του σε ένα μεταιχμιακό σημείο=στοιχεία παραδοσιακής αντίληψης συνυπάρχουν με στοιχεία ποίησης μοντέρνας αντίληψης (χαμηλόφωνος, υποβλητικός, εξομολογητικός, μελαγχολικός λυρισμός συνυπάρχουν με οξυμένη κραυγη της απελπισίας και με ρεαλιστική, ειρωνική και (αυτο)σαρκαστική κοινωνική καταγγελία- η ώριμη ποίηση του ελεγεία και σατιρες=προμηνυμα νέας εαρχής ποιητικού κύκλου-ορισμένα ποιήματα από εδώ συνδυάζουν με ανεπανάληπτο τρόπο την υπαρξιακή αγωνία, την αναφορά της ποιησης στον εαυτό της και την κοινωνική καταγγελία (όχι βασισμένη σε συγκεκριμένη ιδεολογική θέση)

Καρυωτακισμός:

α) Η πεισιθάνατη αντιμετώπιση της ζωής.

β) Η Μυθοποίηση του Καρυωτάκη από τους νεότερους ποιητές και κριτικούς.

Σε λογοτεχνικό επίπεδο (περιεχομένου) εννοούμε την προβληματική σχέση του ποιητή με τον κοινωνικό περίγυρο και την προσπάθειά του για κοινωνική διαμαρτυρία, ψυχολογική ελευθερία και ρήξη με την κρατούσα ιδεολογία.

η στάσιμη και αρνητική μίμηση του έργου του Κ.-μετά δύο σημασίες=α)πεισιθάνατη αντιμετώπιση της ζωής (γενιά του 30-Σεφέρης νεανικός Ρίτσος, της πρώτης (Αναγνωστάκης) και δεύτερης μεταπολεμικής γενιάς και  β) τη μυθοποίηση του προσώπου του Κ. από νεότερους ποιητές και κριτικούς-ποίηση και θάνατος-κοινωνιολογικό στίγμα καρυωτακισμού=ενδιαφέρον εξαρτώμενο όχι από το ποιόν της ποίησης αλλά από το ποσόν της ιδιορρυθμίας, της απόκλισης από το μέσο ανθρώπινο όρο –Κ. για τους περισσότερους=ποιητής αρνητής, κοινωνικός αντικομφορμιστήςà καρυωτακισμός δεν είναι τόσο ποιητικό φαινόμενο όσοκοινωνικό και αισθητικό , αφορμάται από την ποίηση και προεκτείνει την προβληματική σχέση ποιητή και κοινωνικού περίγυρου σε πρόβλημα ΑΤΟΜΟΥ και ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ (Τζιόβας) καρυωτακισμός=τρόπος της νεότερης ποίησης να κοινωνικο-ποιείται, να αντικρύζει τον κοινωνικό ρόλο και το αδιέξοδό της συμβολοποιώντας στοιχεία του προσώπου και του εργου του Καρυωτάκη.

ΚΕΙΜΕΝΑ ΑΝΘΟΛΟΓΙΟΥ:

Κώστας Καρυωτάκης (1896-1928):

«Δον Κιχώτες» (421) -- Δραστηριότητα 3: Ποια η σχέση του με εκείνο του Ουράνη; Ποια η στάση του απέναντι στον ιδεαλισμό τύπων όπως ο ήρωας του Θερβάντες;
Γράφτηκε ως απάντηση στις συμβατικότητες σονέτου Ουράνη και Νουμά. Σάτιρα με στόχο συμβολικό και "φιλολογικό" (φαινομενικά ώστε να μην εκθέσει σε κίνδυνο τον δημόσιο υπάλληλο-ποιητή. Νεορομαντική  εκδοχή του Ήρωα -ποιητή που μεγαλοπρεπής και μόνος 'πάει μπροστά' αφήνοντας πίσω του την ειρωνεία των κοινών ανθρώπων. Απομυθοποιεί έντεχνα και ειρωνικά την ιδεαλιστική και ρομαντική παρουσίαση των δύο υπογραμμίζοντας τη δική του προσωπική ερμηνεία.
Αντιθέσεις εμφανείς (λέξεις με κεφαλαία γράμματα): Ιδέα vs Λογική, Ζωή vs Όνειρο.
Παρόλα αυτά, το συμπέρασμα δεν είναι ότι ο ηρωισμός είναι γελοίος και η ηττοπάθεια ηρωική, αλλά η αίσθηση ότι ο ποιητής αποστασιοποιείται ειρωνικά από την απλότητα τέτοιων αντιθέσεων.
Ο Καρυωτάκης τοποθετεί τον ήρωά του να συγχρωτίζεται με το χυδαίο πλήθος και να γίνεται πιο ανθρώπινος από τον επηρμένο ήρωα του Θερβάντες, αφού στο τέλος πληρώνει το τίμημα (δάκρυ) για τη μάταιη πληγή του. Και εκεινος απαρνιέται τις χίμαιρες της ιπποσύνης που πίστευε.
Οι δύο τελευταίες στροφές σημασιοδοτούν την ανθρώπινη διάσταση οποιουδήποτε εγχειρήματος.

«Αφιέρωμα» (423)

«Επιστροφή» (423)

«Κριτική» (424)

«Σαν δέσμη από τριαντάφυλλα» (424)

«Είμαστε κάτι» (425) -- Δραστηριότητα 5 (+ Σαν δέσμη από τριαντάφυλλα): Ποιο το βασικό θεματικό στοιχείο τους;

Σύμφωνα με Λεοντάρη με τον Καρυωτάκη η ν.ε. ποίηση για πρώτη φορά συναντά το αδιέξοδό της, το οποίο είναι το φτάσιμο στα "όρια της σιγής", όταν ο ποιητικός λόγος αυτοκαταργείται α) λόγω της εκφραστικής αδυναμίας του να αρθρωθεί β) εξαιτίας της κοινωνικής περιθωριοποίησης και απαξίωσής του. Ατομικές και συλλογικές πτυχές της αβάσταχτης αίσθησης της ουσίας της ποιητικής λειτουργίας. Συναισθηματική απόγνωση και ψυχική διάλυση του ποιητικού υποκειμένου.

«Όλοι μαζί» (426)

«Εμβατήριο πένθιμο και κατακόρυφο» (427)

«Σταδιοδρομία» (428) -- Δραστηριότητα 2: (+ Όλοι μαζί) : Ποια τα 4 κύρια χαρακτηριστικά της ψυχολογίας και της δημόσιας συμπεριφοράς των μεταπολεμικών λογίων / ποιητών, έτσι όπως αυτά σατιρίζονται στα 2 ποιήματα;
Ανήκουν στις Σάτιρες και σατιρίζουν με καυστικότητα τον εγωτισμό και τη ματαιοδοξία των νέων ποιητών πουι θεωρούν την ποίηση μέσο κοινωνικής προβολής και καταξίωσης.
Προσποιητή εκδήλωση καλών συναισθημάτων, ενός υψιπετούς τρόπου σκέψης που είθισται να συνδέονται με την ποιητική ιδιοσυγκρασία.
Την πλήρη αποδοχή μιας δημόσιας συμπεριφοράς συναναστροφών και φιλοφρονήσεων που τους κάνει αρεστούς στους ομότεχνους.
Την περιθωριοποίηση και αποκοπή τους από τα πραγματικά προβλήματα της κοινωνίας.
Κατά βάθος οι ποιητές έχουν επίγνωση της ματαιότητας και της κοινωνικής απόρριψης της ποιητικής τους "σταδιοδρομίας".

«Αισιοδοξία» (429)

«Πρέβεζα» (430) -- Δραστηριότητα 1 (+ εμβατήριο πένθιμο και κατακόρυφο): Μπορούν τα δύο ποιήματα να θεωρηθούν προμηνύματα της αυτοκτονίας του Καρυωτάκη;
Στο Εμβατήριο: με ειρωνική-σαρκαστική διάθεση το θέμα της αυτοκτονίας ως έσχατης λύσης.
Στο Πρέβαζα: χαρακτηρίστηκε ως "μελέτη θανάτου".
Κριτικές: ειλικρίνεια Καρυωτάκη, σύμπτωση του έργου προς τη ζωή του, αυτοκτονία ως "επισφράγιση" του έργου του.
Beaton: η ποιητική πορεία του έφτασε στο απόγειό της με την αυτοκτονία.
Σήμερα, μας απασχολούν όχι ως βιογραφικά τεκμήρια μιας ιδιάζουσας περίπτωσης ανθρώπου που έκανε τον πιθανώς σχεδιαζόμενο θάνατό του θέμα του ποιητικού του έργου, αλλά ως πυκνά στα νοήματά τους και δραστικά στην έκφρασή τους καλλιτεχνικά προϊόντα (Εμβατήριο: κομβικό ποίημα ποιητικής με την ανακάλυψη της ταπεινής τέχνης χωρίς ύφος, Πρέβεζα: συνδυάζει την υπαρξιακή αγωνία με το αίσθημα της κοινωνικής απομόνωσης του ατόμου και της επαρχιακής μιζέριας).

Ελπ 30 - Η ποίηση του Άγγελου Σικελιανού

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 -- ενημερώθηκε στις 20/6

(Σημείωση: Μέχρι το τέλος Ιουνίου όλα τα κεφάλαια παραμένουν ανοικτά σε συνεχή εμπλουτισμό.)

ΕΝΝΟΙΕΣ - ΚΛΕΙΔΙΑ:

• Ομάδα των ποιητών του 1910
• Νιτσεϊκός υπεράνθρωπος
• Ελεύθερος στίχος
• Λυρική/δραματική ποίηση
• Αντιλογοκρατία
• Μυστικισμός
• Ελληνοκεντρισμός
• Δελφική Ιδέα
• Θρησκευτικός συγκρητισμός

Γενικά χαρακτηριστικά της γενιάς του 1910:

Δημιουργούν ποίηση φιλοσοφικών αναζητήσεων, μεγάλων οραμάτων και επικής έκτασης. Έχουν επηρεασθεί από τις ιδέες του Nitche και τη θεωρία του υπεράνθρωπου.

- Διαφορά με Καβάφη:
Εκπροσωπούν δυο διαμετρικά αντίθετα είδη ποίησης:
Καβάφης: δραματική ποίηση, βαθύτατα συγκρουσιακός, ειρωνεία θεμελιώδης τεχνική, προσγειωμένο πεζολογικό ύφος, εκφραστική λιτότητα, πνευματώδη, ειρωνική πεζολογία.
Σικελιανός: απόλυτη αρμονία και ενότητα στο ποιητικό του σύμπαν, παντελής απουσία ειρωνείας, μόνιμη έξαρση και λυρική μεταρσίωση, πληθωρική και συντακτική περίπλοκη ποίηση, υψιπετής λυρισμός.

Θεωρείται ο τελευταίος απόγονος της επτανησιακής ποίησης. Γνώση της γνήσιας λαϊκής γλώσσας. Οικείωση με τις δυτικές λογοτεχνίες. Επίδραση από Σολωμό.
Εντάσσεται γραμματολογικά στο πλαίσιο της ομάδας των ποιητών του 1910 (ποίηση φιλοσοφικών αναζητήσεων, μεγάλων οραμάτων, επικής έκτασης, υπό την επιρροή των ιδεών του Nietzsche - ο άνθρωπος πρέπει να υπερβαίνει τα όρια της παγιωμένης αντίληψης της ηθικής και να δημιουργεί με τη θέληση και τη δύναμή του μια ανώτερη τάξη πραγμάτων).

Η ποίηση του Σικελιανού χωρίζεται σε τρεις περιόδους:

1909 – 1917 = παγανιστική: έργα «Αλαφροΐσκιωτος», «Πρόλογος στη ζωή».

1917 – 1934: «Μήτηρ Θεού», «Πάσχα Ελλήνων».

1935 – 1947: Τραγωδίες.

Χαρακτηριστικά περιόδων

(1^η περίοδος 1909 – 1917):

Έργα παγανιστικά, υμνείται ο φυσικός κόσμος και κατέχουν πρωταγωνιστικό ρόλο οι αρχαίες ελληνικές θεότητες. Παγανιστικη, ύμνος κυρίως προς το φυσικο κοσμο, εμψυχωμενο από τις αιωνια παρουσες αρχαιοελληνικες θεοτητες-οι πιο εντονα αυτοαναφορικες, αυτοεγκωμιαστικες συνθεσεις του και τολμηρους μορφικους πειραματισμους του.

Annunzio και τον Σολωμό. Ως προς το περιεχόμενο, μας αποκαλύπτεται τόσο ο φυσικός όσο και ο πνευματικός κόσμος μέσω της σωματικής βίωσης. Το έργο αποτελεί αντίλογο στον «Δωδεκάλογο του Γύφτου» του Παλαμά, καθώς ο Γύφτος διακηρύσσει τον θάνατο των αρχαίων θεών, ενώ ο «Αλαφροΐσκιωτος» τη ζωντάνια του Ομηρικού κόσμου.

Αλαφροϊσκιωτος(1909): (αυτός που βλέπει τα αορατα μαγικα πνευματα)-πρώτο επισημο φανερωμα-τίτλος που παραπεμπει στη σολωμικη ποιηση ειδικά στους στιχους απο το τριτο σχεδιασμα των ελευθερων πολιορκημενων αλαφροϊσκιωτε καλε για πες αποψε τι δες;νυχτα γιοματη θαματα, νυχτα σπαρμενη μαγια-αντιλογος στην παλαμικη ποιηση (ειδικα του δωδεκαλογου του γυφτου) στο ποιημα αποκαλυπτει φυσικο και υπερφυσικο κοσμο-και άλλη παραπομπη στο σολωμικο εργο Η σκιά του Ομήρου -ενοτητα με τον τιτλο Ομηρος όπου ο αρχαιος ραψοδος εμφανιζεται να περπατα υπο την τρυφερη καθοδηγηση του αλαφροϊσκιωτου

Γραμμένος σε πρώτο ενικό πρόσωπο, υμνείται ο τόπος γέννησης του Σικελιανού (Λευκάδα), οι τοπικές παραδόσεις της και ο ίδιος ο ποιητής. Ως έργο έχει επηρεασθεί από τον Ιταλό ποιητή

Ραψωδιες του Ιονιου (1909): ομάδα ποιημάτων αισθησιαμσός και άισθημα γαληνης περιγραφή ιδιωτικών στιγμών του αφηγητη με συντροφια γυναικων στις ακτες του ιονιου-γραμμενα σε ανομοιοκαταληκτο δεκαπεντασυλλαβο-συνδυαζουν στοιχεια του δημοτικου τραγουδιου, της ποιησης του βαλαωριτη (εκλεπτυσμένα) και των ομηρικων επων ιδιως μεταφρασης οδυσσειας από πολυλά.

 

Προλογος στη ζωη (1915-17, 1947): πέντε συνθεσεις Συνείδηση της γης μου, συνειδηση της φυλης μου, Συνείδηση της γυναικας, Συνειδηση της πιστης, Συνείδηση της προσωπικης δημιουργίας (αυτό το 1947) –εδω ο αλαφροισκιωτος δινει τη θεση του σε έναν πιο ώριμο αφηγητη όχι της ένωσης με τη φυση αλλα τους βαθμους μυησης του στα μυστικα της ελληνικης φυσης, του έθνους, της γυναικας, της θρησκειας, της ποιητικης δημιουργίας=δημιουργος εθνικων προδιαγραφων-η σωματικη βιωση του αλαφροϊσκιωτου εδώ δινει τη θεση της σε πνευματικες διεργασιες-πρωτο δειγμα ελευθερου στιχου στην ελληνικη ποιηση (χωρίς μετρο και ομοιοκαταληξια)-περιπλοκη συντακτικη αναπτυξη, τεραστοιες παρομοιωσεις, νοηματικη σκοτεινοτητα, μυστικιστικο υποβαθρο (μυστικισμος=πιστη σε μια υπερβατικη αληθεια και βιωση μιας ενορατικης ενωσης με το θειο-αποκρυφιστικες λατρειες των αρχαιων όπως ελευσίνια μυστηρια όπου συχνα παραπέμπουν τα ποιηματα του σικελιανου-

Λυρικά α΄:  περιεχονται στον πρωτο τομο των απάντων-κομψα, εκφραστικα λιτα και μετρικα παραδοσιακα ποιήματα στους αντιποδες των ελευθεροστιχων Συνειδησεων- σειρά από διαυγη, ρεαλιστικης οξυτητας δοξαστικα στιγμιοτυπα της ζωης-γεματα σφριγος ψυχικη ευφορια και όχι σπανια, έκδηλο ενθουσιασμό- σε αυτα ορισμένα από τα καλυτερα και περισσοτερο δημοφιλη του ποιητη

Β' περίοδος (1917 – 1934):

Εν μερει χριστιανικη εν μερει δελφικη-στροφη του σικελιανου απο τολμηρους μετρικους πειραματισμους στον παραδοσιακο 15συλλαβο ΚΑΙ ενασχοληση εντατικη με τη Δελφικη Ιδεα πολλές διαλεξεις àεπιβραδυνονται αισθητα οι δημιουργικοί του ρυθμοί-

Χαρακτηριστικά έργων: Χριστιανικός & Δελφικός. Γράφει σε 15σύλλαβο. Ενασχόλησή του με τη Δελφική ιδέα.

«Μήτηρ Θεού»: και αυτό είναι πενταμερές ποίημα. Πρόκειται για ύμνο στην Παναγία, στη Γυναίκα, στη Μάνα Φύση. Έχει έντονο λυρισμό γιατί ο θάνατος δεν παρουσιάζεται ως τέλος της ζωής, αλλά ως πηγή ζωής μέσα στον αέναο κύκλο της δημιουργίας. Έχει επηρεασθεί από Γαλλικό συμβολισμό, από Ερωτόκριτο (τα διδάγματα) και Σολωμό (ζευγαρωτός 15σύλλαβος).

Πασχα των Ελληνων (1918-1935): εκτενες συνθεμα-ανολοκληρωτο-αφηγηση του χριστου με υλικο και απο τα αποκρυφα ευαγγελια-παρα, τα πρωτα αρχαιοελληνικης θεματικης (δειγμα θρησκευτικου συγκρητισμου ηδη εκδηλωμενου απο τη Συνειδηση της πιστης και το Μητηρ Θεου όπου χριστιανικα συμβολα και εικονες συνδυαζονται με παγανιστικη αποθεωση της φυσης)-αισθητη υποχωρηση καλλιτεχνικης τολμης-εργο για ευρυ αναγνωστικο κοινο-αφηγηση και στιχουργικη μορφη-φιλοδοξει να λειτουργησει ως δυναμικος παραγοντας εθνικης αναμορφωσης ιδιως τα κρισιμα χρονια μετα τη μικρασιατικη καταστροφη -22- Θέμα: η εκ νέου αφήγηση της ζωής του Χριστού, εμπλουτισμένη με στοιχεία από τα απόκρυφα Ευαγγέλια. Το έργο διέπεται από λυρισμό γιατί ο Χριστός νικάει τον Θάνατο. Σκοπός του έργου (όπως και η «Μήτηρ Θεού») να αποτελέσει παράγοντα εθνικής αναμόρφωσης λόγω της κρίσιμης περιόδου της Μικρασιατικής καταστροφής.

Ο Δελφικος Λογος. Η αφιερωση (1927)-σε συμβατικο ζευγαρωτο 15συλλαβο ουσιαστικα ενα ιδεολογικο μανιφεστο της δελφικης ιδεας-διακρινεται για την αισθαντικοτητα γλωσσας και εικονων

Γ' περίοδος (1935 – 1947):

Επίκεντρο η μεταφυσική διάσταση της ζωής. Ο λόγος είναι ταπεινός, φιλικός και αφηρημένος. Γράφει τραγωδίες που έχουν αρχαιοελληνική θεματική και ιδεολογικά υπερφορτωμένες και στην ουσία είναι λυρικά δράματα, δηλαδή ποίηση γραμμένη για να απαγγελθεί από σκηνής.

Αποτυχια δελφικης ιδεας-ωριμοτητα χρονου και διαψευση οραματων-κορυφωση της τεχνης του

Λυρικα Β΄: απο έμφαση στις αισθησεις και το φυσικο κοσμο μετατοπιζεται στη μεταφυσικη διασταση της ζωης-ο υψηλος ιερατικος τόνος –τρυφερες αποχρώσεις-από περηφανη εξαγγελια—φιλικη εκμυστηρευση.

Εδώ και οι τραγωδιες του Οδιθυραμβος του ροδου) αρχαιοελληνικη θεματικη όχι γνησια θεατρικα εργα όσο ποιηση να απαγγελθει απο σκηνης- χαρακτηριστικο τους η ιδεολογικη υπερφορτωση-

Θεματική: φύση και μύθος (αρχαιος μυθος όπως γερμανοι ρομαντικοι=ζωντανη παντα παρουσα δυναμη, αποκαλυπτικη πανανθρωπινων αληθειων)-μύθοι όχι απλά σύμβολα αλλά υπάρξεις που ζωοποιουν το φυσικο κοσμο. Παγανιστής ποιητής.
τρίτο αγαπημενο του θεμα η γυναικα και γενικοτερα ο ερωτας που κινει τη δημιουργια, βαθυτατα ερωτικος και αισθησιακος ύμνησε τη γυναικα ως ιερο συμβολο γονιμοτητας αλλα και ως μουσα του ποιητη (ερωτας συστατικο στοιχειο της ποιητικης δημιουργιας)
τεταρτη βασικη θεματικη ενοτητα η ιδια η ποιητικη και ο εαυτος του ως χαρισματικο λυρικο υποκειμενο.

Τεχνοτροπία:  ρομαντικος όχι σε όλα τα ποιηματα-εργαστηριακος με επιμονη επεξεργασία που δημιουργει κλασικες αρμονικες ποιητικες μορφες—αισθητες επιρροες και απο γαλλικο συμβολισμο και την καθαρη ποιηση όπου η έμφαση δινεται στη μελωδικη ενορχηστρωση του λογου, στον ήχο παρα στο νοημα-ειδοποιο στοιχειο της σικελιανικης γραφής=περιπλοκη, μακροπεριοδη συντακτικη αναπτυξη, μεγαλες παρομοιωσεις, πλουσιοι επιθετικοι προσδιορισμοι, δεξιοτεχνικη αφηγηματικη οργάνωση (η έντεχνη επαναληψη λεξεων ή φράσεων-κλειδιών δημιουργει υπογειες συνομιλιες αναμεσα στα μερη του ποιηματος –καποτε αναμεσα και σε σειρα ποιηματων)

Μορφολογια: μορφικη πρωτεϊκοτητα-συνεχως μορφικοι πειραματισμοι αναμεσα σε ακραια αντιθετες ποιητικες μορφες: απο αυστηροτατες τεχνικες προδιαγραφες όπως σονετο έως τον ελευθερο απο στροφες ομοιοκαταλημια ισοσυλλαβια και αυστηρη τηρηση του μετρου στιχο του Προλογου στη Ζωη

Γλώσσα: γλωσσικα στοιχεια απο ολες τις περιοδους νεοελληνικης, ομηρικη, κλασικα εως μεσαιωνικα (πατερικη γραμματεια) και νεοτερα-η συνθετη γλωσσικη διαστρωματωση του εργουτου αποτυπώνει τον ενιαιο χαρακτηρα της ιστορικης και πολιτισμικης παραδοσης του ελλ.εθνους-προβλημα τα πολλά παλαιοδημοτικα στοιχεια (ακραιοι τυποι της δημοτικης που δεν χρησιμοποιουνται πια)-ένθερμος δημοτικιστης (θυμα του γλωσσικου ζητηματος)

Ιδεολογία-κοσμοθεωρία

Σκέψη του καθορίζεται από το φιλοσοφικό ρεύμα της αντιλογοκρατίας (ιρρασιοναλισμός)=αντιδραση στις ορθολογικές αρχές του διαφωτισμού-πίστη στην ευτυχία και με την ενόραση, το ένστικτο, τη θέληση, το συναίσθημα-με αυτή την έννοια και ο ρομαντισμός και ο υπερρεαλισμός υπήρξαν ιρρασιοναλιστικά-λογοκρατία για εκείνον φοβερή ασθένειαàηθική και ιστορική εξάρθρωση της δύσης-ΕΝ ΤΟ ΠΑΝ-αυτό το όραμα βρίσκεται πίσω από το ποιητικό του εγχείρημα να συγκεράσει τις παραδόσεις του ελληνισμού (αρχαιοελληνικές-χριστιανικές-νεότερες λαϊκές) σε ένα σώμα=συλλογική πολιτισμική μνημη λαούàδυναμική αναγέννηση (παλιγγενεσία και ανάσταση)-στο ίδιο πλαίσιο και ο θρησκευτικό συγκρητισμός-δυναμικό σύμβολο Διόνυσου-Ιησού, μάνα-φύση/Παναγία-ελληνοκεντρική λοιπόν σκέψη (σημαντική επίδραση από Περικλή γιαννόπουλο φλογερο διανοητη μανιφέστα για ανωτερότητα ελληνικού πολιτισμού, φύσης και φυλής) στη συνέχεια διεθνική διάσταση-à Δελφική ιδέα (όραμα συνεργασίας και συναδέλφωσης των λαών με κέντρο τους Δελφούς)

Βασική γραμμη προσανατολισμου η πιστη στην ενοτητα, τη σφαιρικοτητα του παντος, στη συνολικη ψυχη του Κοσμου και στη συμπτωση της αισθαντικης ψυχης (του ποιητη) με το κεντρο του παντος-οραμά του ενας καθολικος θρησκευτικος μυθος που να συγκερασει τις πρωτογονικές μητριαρχικές θρησκειες με το αρχαιο ελληνικο πνευμα και αυτο με την ορφικη διδασκαλια και τα συμβολα του χριστιανισμου-αναμφισβητητα και ένας υπερτροφικός εγωκεντρισμός-όμως ίσως η ζωντανη παρουσια του Εγω να κανει τους οραματισμους αυτους να μην γίνονται «φιλοσοφια» αλλα να κρατουν αδιαπτωτη μια υψηλη μεθεξη και μυηση=η αναπαλλοτριωτη προσφορα της σικελιανικης ποίησης-

Ποιητική: ο τίτλος ποιητικών απάντων Λυρικός Βίος χαρακτηριστικός-η προφορικότητα του ποιητικού λόγου παραπέμπει στην αρχαιοελληνική παράδοση (ομηρικά έπη, πινδαρική ποίηση) είναι η ουσία του λυρισμού=δημιουργική ενέργεια χειμαρρώδη, πηγαία και αχαλίνωτη-ωστόσο η ποίησή του ελάχιστα προφορικήκαι πηγαία/περίπλοκη συνταξη.  Ο τίτλος πέρα από την έμφαση στην ποίηση ως ζωη και όχι στη γραφή υποδηλώνει την ΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΙΚΗ  διάσταση της σικελιανικής ποίησης (στα περισσότερα ποιήματα πρωτοπρόσωπος αφηγητής με επιβλητική αυτοπεποίθηση)=απηχεί τις αρχές του ευρωπαϊκού ρομαντισμού και της αρχαΪκής περιοδου του ελληνισμου με κυριο πρότυπο τον πινδαρο=βαθεια αριστοκρατική αντίληψη για την ποίηση και τον ποιητή που συνδυάζει τις ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ-οραματιστή, προφήτη, ιερέα, μύστη και ο οποίος παίζει με το έργο του ζωτικό ρόλο στην κοινωνία όπου ανήκει-αυτή η εκλεκτική αντίληψη για την ποιητική δημιουργία που κυριαρχεί στα πρώτα έργα του σικελιανού (και που απωθεί αρκετους συγχρονους αναγνωστες ως ουτοπική και εκτός εποχής) υποχωρεί με τις δοκιμασίες της κατοχής όταν η φωνή του αποκτά περισσότερη ταπεινοφροσύνη και τραγικότητα.

ΚΕΙΜΕΝΑ ΑΝΘΟΛΟΓΙΟΥ:

Άγγελος Σιλεκιανός (1884-1951):

«Στον Ακροκόρινθο» (359) -- Δραστηριότητα 6: Ποια αντίληψη για την ποιητική τέχνη εκφράζει (ως ποίημα ποιητικής):
Το ποίημα αποτελεί σονέτο, μια από τις δυσκολότερες μορφές της παραδοσιακής ποίησης. Η περήφανη διαβεβαίωση ότι μπορεί να τιθασεύσει το άλογό του: φανερώνει την καλλιτεχνική αυτοπεποίθηση του Σικελιανού, ο οποίος αισθάνεται απόλυτα ικανός να χειριστεί την ορμητική έμπνευσή του, υποτέσσοντάς την στην περιορισμένη μορφή του σονέτου.

«Παν» (359) -- Δραστηριότητα 2: Σε ποια ομάδα ποιημάτων του ανήκει και γιατί; Ομοιότητες με "Ακροκόρινθο":

Ανήκει στην α' περίοδο Λυρικά. Έκδηλα παγανιστικό. Τράγος: πανάρχαιο σύμβολο γονιμότητας και σεξουαλικής ορμής, σύμβολο του θεού Πανός. Σύνδεση φύσης - μύθου. Μεσημέρι: ιερή ώρα για τον Σικελιανό (η ενέργεια της φύσης βρίσκεται στην απώτερη έντασή της και αγγίζει το θείο). Εκφραστική λιτότητα, ρεαλιστική ακρίβεια, ανάλαφρος δοξαστικός τόνος, ευδαιμονική διάθεση.
Και τα δύο ποιήματα παγανιστικά. Καισ στα δύο μια γεμάτη ευδαιμονία περιγραφή ενός παραθαλάσσιου τοπίου. Και τα δύο εμψυχώνονται από μια α/ε θεότητα (Πάνας, Πήγασος). Και οι δύο θεότητες με μορφή απλού ζώου πλήρως ενσωματωμένου στο τοπίο. Φύση και μύθος συμπλέκονται με τρόπο εντυπωσιακά παρόμοιο.

«Γιατί βαθιά μου δόξασα» (361) -- Δραστηριότητα 1 ( + Μελαγχολία Ιάσωνος Κλεάνδρου Καβάφη): Να επισημάνετε θεματικές, εκφραστικές και υφολογικές αντιθέσεις. Τι λέει ο Σικελιανός για την ιδεολογία και την τέχνη του δημιουργού του;
Ήδη από τους τίτλους αντίθεση (μελαγχολία =/= δοξολογία). Αντίθεσξ και σε κλίμα (απαισιοδοξία =/= αισιοδοξία)
Μία κεντρική θεματική ομοιότητα (τα κίνητρα της ποιητικής δημιουργίας), πάνω στην οποία προβάλλονται οι ποικίλες διαφορές τους.
Καβάφης: ποίηση=πρόσκαιρο αντίδοτο στη γήρανση.
Σικελιανός: τη θεωρεί ως πιεστική ανάγκη έκφρασης ενός ευδαιμονικού βιώματος αρμονικής συνύπαρξής του με το σύμπαν (στον Σικελιανό δεν νοείται η έννοια της καταστροφής στον φυσικό κόσμο).
Ο χρόνος στον Καβάφη αδυσώπητος, στον Σικελιανό ευδαιμονική αιωνιότητα, ζωή και θάνατος συναιρούνται σε μια απόλυτη ενότητα.
Καβάφης: λιτό, πεζολογικό, κοφτό, χαμηλόφωνο ύφος.
Σικελιανός: παρομοιώσεις, επιθ. προσδιορισμοί, περίπλοκη σύνταξη προκειμένου να προβληθεί η αίσθηση της αρμονίας. Δοξαστικό, υψηλόφωνο ύφος.

«Μήτηρ Θεού» (361) -- (1917-1919): πενταμερες ποιημα-υμνος τοσο στην παναγια όσο και στη γυναικα ως μανα-φυση και μητρα της ζωής-συγχρονωνς και λυρική μελετη θανατου όπου ο θάνατος αναδεικνυεται σε πηγη ζωης μεσα στον αεναο κυκλο της δημιουργιας-αφομοιώνει διδαγματα του γαλικου συμβολισμου-ένα απο τα σημαντικώτερα δείγματα καθαρης ποιησης της νεοτερης ελλ.ποιησης (η καθαρη ποιηση =ακραια μορφη του συμβολισμου, δεν απευθυνεται στο μυαλο του αναγνωστη, έχει στοχ να του προξενησει αισθητικη απολαυση με το μετρο και τον ρυθμο που ειναι καθαρα ενδοποιητικά μεσα)-ζευγαρωτος 15συλλαβος (ερωτοκριτος + όψιμος σολωμος)

«Ιερά Οδός» (364) -- Δραστηριότητα 4: Να εντοπίσετε ίχνη θρησκευτικού συγκρητισμού. Επίσης, τα στοιχεία ωρίμανσης και νέου τόνου φωνής στη σικελιανή ποίηση:
στ. 44-50 όπου   το σύμβολο της Μάνας εμφανίζεται στην α/ε εκδοχή όσο και στη χριστιανική του εκδοχή.
Στους πρώτους στίχους: πληγή, ραγισματιά, ναυάγιο, ήλιος απειλητικός.. αλλοίωση του ευφορικού σύμπαντος του ποιητή. Σκότος ευπρόσδεκτο καθώς τον βυθίζει σε ένα απόλυτο λυτρωτικό σκοτάδι θείας αποκάλυψης. Το μήνυμα: αισιόδοξο, ότι θα έρθει μια στιγμή που σκλάβος και δυνάστης θα συμφιλιωθούν και τότε θα επέλθει η παγκόσμια αδελφοσύνη και αρμονία.
Η θεμελιώδης διαφορά: η αισιοδοξία εδώ  δεν εμφανίζεται ως μια δεδομένη εξαρχής ψυχική κατάσταση, αλλά ως αποτέλεσμα μια επίπονης διαδικασίας μύησης, ως ένα είδος κάθαρσης μετά το πάθος του ποιητή.
Επίσης, ο υψηλότονος λυρισμός έχει δώσει τη θέση του σε έναν τόνο ταπεινόφρονα, ο οποίος ωστόσο δεν στερείται μεγαλοπρέπειας.

«Στο έρμο χωράφι εκεί στη Σαλαμίνα» (368)

Δραστηριότητα 5: Με ποιον τρόπο αντιλαμβάνεται ο Σικελιανός την ποίηση και τον ρόλο του ως ποιητή;
α. ως άξιο συνεχιστή της ομηρικής ποιητικής παράδοσης
β. αποτίει έμμεσα φόρο τιμής στη σολωμική ποίηση, της οποίας προβάλλεται ως συνεχιστής
γ. ο αλαφροίσκιωτος Σικελιανός οδηγεί τον τυφλό Όμηρο προς το απάνω: συνδέει την ποιητική έμπνευση με τα βουνά, όπως ο πρόγονός του Αριστ. Βαλαωρίτης
δ. εμφανιζόμενος ως οδηγός το τυφλού Ομήρου: όχι ποιητικήέπαρση, αλλά ταπεινότητα, σεβασμό και πίστη προς τον αρχαίο ποιητή, τον οποίο αντιλαμβάνεται ως ζωντανή παρουσία και όχι ως νεκρή, παρωχημένη παράδοση όπως ο Παλαμάς.