Σάββατο 5 Ιουνίου 2010

ΕΛΠ 21 - Β', κεφ. 2: Νεωτερικό έπος, επύλλιον

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2



ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟ ΕΠΟΣ ΚΑΙ ΕΠΥΛΛΙΟΝ


2.2 Το Νεωτερικό έπος: Τα Αργοναυτικά του Απολλώνιου του Ρόδιου

Ως αντίδραση στο παραδοσιακό έπος έχουμε στην Αλεξάνδρεια το νεωτερικό έπος με τον Καλλίμαχο και τον Απολλώνιο το Ρόδιο (τα Αργοναυτικά του-4 βιβλία, 5.835 στίχοι- το μόνο ακέραια σωζόμενο έπος της ελληνιστικής εποχής).

2.2.1 Βίος του Απολλώνιου του Ρόδιου

Από την Αλεξάνδρεια. Το έπος του είναι μια προσπάθεια να εφαρμοστούν οι καλλιμάχειες αρχές την ποίηση (μικρό μέγεθος, λόγιος χαρακτήρας, εξαιρετική επεξεργασία της μορφής) παρά τις αρχαίες πηγές που αναφέρονταν σε διαμάχη του Απολλώνιου με τον Καλλίμαχο. Ίσως διαδέχτηκε το Ζηνόδοτο στη διεύθυνση της βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας, έγινε παιδαγωγός του Πτολεμαίου του Ευεργέτη. Το έργο του έγινε αποδεκτό στη Ρόδο, γι’ αυτό τον αποκαλούσαν Ρόδιο.


2.2.2 Ο αργοναυτικός μύθος, οι πηγές του Απολλώνιου, ο λόγιος χαρακτήρας των Αργοναυτικών

O ποιητής δουλεύει και ως λόγιος και ως φιλόλογος (μελετά παλαιότερα κείμενα, τα χρησιμοποιεί ως πηγές περιεχομένου, όσο και λεξιλογίου). Οι περισσότερες πηγές των Αργοναυτικών, όπως μας δίνονται στα αρχαία Σχόλια του κειμένου, έχουν χαθεί, άρα δεν ξέρουμε το βαθμό πρωτοτυπίας του έργου του Απολλώνιου. Όμως ήταν πολυάριθμες, μεταξύ αυτών και τα ομηρικά έπη, η Μήδεια, ύμνοι του Πινδάρου (ο Πίνδαρος ιδιαίτερα αγαπητός στους αλεξανδρινούς).

2.2.3 Σχέση προς το παραδοσιακό έπος

Η επίδραση του Ομήρου εμφανής. Όχι απλή μίμηση αλλά με βάση τις 2 τυπικές αρχές αντιμετώπισης της παλαιότερης λογοτεχνικής παράδοσης από την ελληνιστική ποίηση: «αντίθεση μέσω της μίμησης» και «ανταγωνισμός με την παράδοση για την παραγωγή νέου» («σκόπιμη ανομοιότητα»). Επίσης εφαρμογή του «συμφυρμού των λογοτεχνικών ειδών» (τα Αργοναυτικά όχι αποκλειστικά έπος, αλλά με στοιχεία και από άλλα λογοτεχνικά είδη: τραγωδία, λυρική ποίηση). Επίσης έντονη η παρουσία της διακειμενικότητας (πολλές άμεσες ή έμμεσες αναφορές σε άλλα έργα, ποιητικά ή μη). Εμφανής η ιδιότητα του λόγιου ποιητή. Όπως και ο Καλλίμαχος, αναφορά σε «αίτια» (διηγήσεις που ερμηνεύουν ονομασίες, έθιμα, τελετές) και πολλές γεωγραφικές πληροφορίες. Βασική διαφορά από παραδοσιακό έπος: τρόπος σύνθεσης ποιήματος (τα ομηρικά έπη σε συνθήκες προφορικής δημιουργίας, απομνημόνευση, φόρμουλες, ενώ τα Αργοναυτικά προϊόν γραφής). Τέλος τα Αργοναυτικά προκρίνουν το ατομικό και συναισθηματικό, αντίθετα από ομηρικά ιδεώδη: κλέος, τιμή.

2.2.4 Οι ήρωες, ο έρωτας, η ψυχολογική διερεύνηση του ατόμου

Δεν υπάρχει βασικός ήρωας στα Αργοναυτικά. Ο Ιάσονας ίσος με τους συντρόφους του. Χαρακτηρίσθηκε και αντι-ήρωας, γιατί ενίοτε όχι πολύ θαρραλέος, αλλά αναποφάσιστος. Χαρακτηρίσθηκε επίσης «ερωτικός ήρωας» γιατί μοιάζει να κερδίζει λόγω της γοητείας του και όχι λόγω της ανδρείας του. Η Μήδεια πιο πειστική από Ιάσονα. Μοιάζει να είναι αυτή η ηρωίδα. Γενικά στην ελληνιστική εποχή μεγάλο ενδιαφέρον για ψυχισμό ατόμου, ιδίως γυναίκας. Απόλυτα ρεαλιστική η σκιαγράφησή της. Ο έρωτας στα Αργοναυτικά το βασικό στοιχείο, η κινητήρια δύναμη της ιστορίας.

2.2.5 Παρατηρήσεις για τη γλώσσα και το ύφος του έπους

Η γλώσσα των Αργοναυτικών είναι βασισμένη στην ομηρική που για την εποχή ήταν πολύ απομακρυσμένη από την Κοινή. Ο Απολλώνιος δουλεύει ως φιλόλογος, αξιοποιώντας λέξειες σπάνιες, δύσκολες ομηρικές, πολλές και άπαξ ειρημένες, προκρίνει τη λεξιλογική ποικιλία, τα συνώνυμα, τις καινοφανείς εικόνες (αντίθετα από παραδοσιακό έπος με την τυποποίηση, τις formulas), υιοθετεί λέξεις από άλλα λογοτεχνικά είδη (τραγωδία, λυρική ποίηση). Συνεπώς η γλώσσα βαρυφορτωμένη, επιτηδευμένη, ο λόγος δυσνόητος. Το μέτρο επίσης κοντά στο ομηρικό εξάμετρο. Ελληνιστικός τρόπος γραφής: Συχνές μεταλλαγές παραδοσιακών θεμάτων, τρόπων. Άφθονες παρομοιώσεις, απεικονίσεις του καθημερινού και οικείου, χαριτωμένο, ανέμελο ύφος, οι θεοί συχνά παρουσιάζονται σαν κοινοί άνθρωποι, συνύπαρξη αντιθέτων, λόγιος και υπαινικτικός χαρακτήρας με κρυμμένα νοήματα, αγάπη για λεπτομέρειες, περιγραφή συναισθηματικής σχέσης, ανακάλυψη και περιγραφή γυναικείας και παιδικής φύσης συνδυασμό με το ενδιαφέρον για το ατομικό.

http://users.forthnet.gr/ath/jexi/

Δεν υπάρχουν σχόλια: